این روزها با توجه وضعیت آلودگی هوا و تاثیر فعالیت صنایع آلاینده بر تشدید این شرایط در کلان‌شهرهای کشور از جمله اصفهان، لزوم توجه به سیاست‌های زیست‌محیطی مدیران شهری بیش از پیش احساس می‌شود؛ در این راستا گزارش وضعیت محیط زیست ( SOE ) میتواند سند راهی برای تصمیم‌گیری مسئولان باشد.
گزارش وضعیت محیط زیست (SOE)، توصیف و گفت‌وگویی درباره شرایط محیط زیست شهرها است؛ این گزارش اطلاعات کمی قابل اعتماد درباره وضعیت محیط زیست و روند آن را فراهم کرده است و با تعیین عوامل مؤثر در بروز مشکلات زیست‌محیطی به همراه اولویت‌های این‌گونه مشکلات، ابزار مناسبی را به‌منظور ارائه راهکارها و سیاست‌های مؤثر در حوزه مدیریت محیط زیست در اختیار برنامه‌ریزان، سیاست‌گذاران و محققان این حوزه قرار می‌دهد، همچنین نقش آگاهی‌بخش برای آحاد جامعه از وضعیت عمومی محیط زیست در سطوح محلی، ملی و جهانی را ایفا می‌کند.
فراهم کردن اطلاعات کمی قابل اعتماد درباره کیفیت محیط زیست، بررسی کمیت و کیفیت منابع طبیعی به‌صورت قابل تکرار در دوره‌های زمانی متوالی و منظم، پیگیری از سیاست‌های اتخاذ شده در دوره‌های پیشین و تعیین مؤثر بودن فعالیت‌های مدیریتی، کمک به برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران در حوزه‌های مختلف محیط زیست در راستای توسعه پایدار و شناسایی نیازها و شکاف‌های اطلاعاتی برای مدیریت هرچه مناسب‌تر محیط زیست از جمله اهداف تهیه گزارش وضعیت محیط زیست است.
پروژه SOE در بسیاری از کلان‌شهرهای کشور انجام شده و در کشورمان نیز در شهر تهران طی یک دوره انجام و پس از آن رها شده است، در اصفهان نیز به‌تازگی از گزارش وضعیت زیست‌محیطی شهر اصفهان رونمایی شده و خروجی این مطالعه، نقشه پهنه‌بندی است که وضعیت زیست‌محیطی را مشخص می‌کند.
تصمیم‌سازان برای بهبود کیفیت محیط زیست شهر پروژه‌های مداخله‌گرانه تدوین کنند
مجید عرفان‌منش، مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان، اظهار می‌کند: اجرای پروژه SOE و تهیه نقشه پهنه‌بندی شاخص محیط زیست شهر از سال ۱۳۹۸ در حوزه معاونت برنامه‌ریزی شهرداری اصفهان پایه‌گذاری و فراخوان‌ها برای مشارکت دانشگاه‌ها و شرکت‌ها انجام شد و در نهایت پس از جمع‌بندی ارزیابی‌ها مجری انتخاب شد.
وی با بیان اینکه هدف از انجام این پروژه، رسیدن به دانشی است که به تصمیم‌سازی منجر می‌شود، می‌افزاید: اطلاعات پراکنده‌ای داریم که به دانش تبدیل نشده است، البته در بخش‌هایی همان اطلاعات هم وجود ندارد.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان تصریح می‌کند: از طریق این پروژه متوجه می‌شویم که در آینده و حال شهر چه اقداماتی، در چه زمانی، چگونه و توسط چه کسی با چه هزینه‌ای انجام شود.
عرفان‌منش ادامه می‌دهد: یکی از معضلات که در کل کشور وجود دارد این است که سند فنی که راهنمایی برای تصمیم‌سازی شهری باشد، وجود ندارد.
وی با اشاره به اینکه پروژه SOE در بسیاری از کلان‌شهرهای دنیا انجام شده و در کشورمان نیز در شهر تهران طی یک دوره انجام و پس از آن رها شده است، تصریح کرد: در اصفهان از گزارش وضعیت زیست‌محیطی شهر اصفهان رونمایی شد، خروجی این مطالعه، نقشه پهنه‌بندی است که وضعیت زیست‌محیطی را مشخص می‌کند .
تصمیم‌سازان شهر می‌توانند پروژه‌های مداخله‌گرایانه را برای بهبود کیفیت محیط زیست تدوین کنند
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان خاطرنشان می‌کند: بر اساس این گزارش تصمیم‌سازان شهر می‌توانند پروژه‌های مداخله‌گرایانه را برای بهبود کیفیت محیط زیست تدوین کنند.
عرفان‌منش با بیان اینکه شاهد کیفیت بد آب‌خوان‌های شهر هستیم، می‌گوید: در بخش آب‌های زیرزمینی علاوه بر کمیت با از دست دادن کیفیت روبه‌رو هستیم.
وی اظهار می‌کند: از آلودگی صوتی کمتر در شهرها صحبت می‌شود، اما باید به این موضوع نیز پرداخت تا برای انجام اقدامات در راستای زیست‌پذیری شهر تصمیم‌گیری شود، البته مهم آن است که بدانیم در ارتباط با وضعیت محیط زیست شهر کجا قرار داریم و چه کنیم که وضعیت بهبود پیدا کند.
مدیرعامل سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری اصفهان می‌گوید: این گزارش بیان شاخص‌ها و وضعیت عمومی و مطالعه برای برنامه‌ریزان شهری است و مطالعه پژوهشی محسوب نمی‌شود، بلکه مطالعه سنجشی حرفه‌ای است که از آن به عنوان راهنما برای برنامه‌ریزان شهری یاد می‌کنیم.
وی با بیان اینکه در شهر اصفهان علاوه بر بحران آب با بحران خاک نیز روبه‌رو هستیم، می‌گوید: اصفهان را می‌توان یک شهر ورشکسته اکولوژیک دانست که بیش از ظرفیت زیست‌محیطی از آن استفاده کرده‌ایم.
زیست‌پذیری مناطق حاشیه زاینده‌رود بهتر از سایر مناطق شهری اصفهان است
علی لطفی، عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به وضعیت محیط زیست شهر اصفهان می‌گوید: به دلیل گسترش شهر و مشکلات زیست‌محیطی ضرورت دارد که این مطالعات انجام شود.
وی با بیان اینکه تهیه گزارش ارزیابی محیط زیست شهر از جنبه‌های مختلف، تهیه نقشه پهنه‌بندی، ارائه راهکار و ارتباط با ذی‌نفعان از اهداف این پروژه است، می‌افزاید: مشکلات محیط زیست بر اساس نیروهای محرک همچون توسعه شهر، افزایش جمعیت و فعالیت‌های کشاورزی رخ می‌دهد که مهم‌ترین آن مصرف منابع طبیعی است که موجب انتشار آلاینده‌ها می‌شود.
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اینکه تهیه گزارش SOE سابقه ۴۰ ساله دارد، می‌افزاید: اصفهان دومین شهر در کشور است که این گزارش را تهیه کرده است.
لطفی با بیان اینکه شناخت وضعیت موجود، تجربه و تحلیل و در نهایت تهیه طرح مدیریتی عمده‌ترین مراحل انجام طرح است، می‌گوید: طرح دارای سه بخش مطالعات کلیدی، پایه و مدیریتی کاربردی است.
وی با بیان اینکه راهکارهای اجرایی بهبود کیفیت هوای شهر اصفهان تدوین شده است، تصریح می‌کند: با اندازه‌گیری آلودگی صوتی شهر در ۱۰۵ ایستگاه، آلودگی ناشی از ترافیک، ازدحام و فشار صوت تحلیل شده و در این راستا نقشه‌سازی آلودگی صوتی نیز انجام شده است.
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه صنعتی اصفهان با اشاره به اندازه‌گیری آلودگی خاک اصفهان در ۱۵ منطقه ذیل این گزارش، خاطرنشان می‌کند: پارامتر آلاینده‌ها در بخش فلزات سنگین و در بخش آلاینده آبی کمتر از حد مجاز بوده است.
لطفی اظهار می‌کند: تخریب و نابودی خاک اصفهان در اثر تغییر کاربری اراضی و تبدیل اراضی کشاورزی و باغات وضعیت خوبی ندارد، از جمله مناطقی همچون ۹، ۱۱ و ۱۵ بیشترین میزان تغییر کاربری اراضی را داشته‌اند.
وی با تاکید بر اینکه جزایر حرارتی در حاشیه شهر اصفهان تشکیل شده که بیانگر مدیریت عالی فضای سبز و کالبدی شهر است، می‌گوید: نقشه شاخص کیفیت آب زیرزمینی اصفهان با نمونه‌برداری از ۷۵ چاه آب زیرزمینی در ۱۵ منطقه شهری تدوین شده است، این نقشه نشان می‌دهد که در بخش‌های شهر که رودخانه جاری است، کیفیت شاخص‌های آب زیرزمینی ما بهتر است، در میزان نیترات وضعیت مناسب‌تر نسبت به بعضی پارامترها داریم.
بر اساس شاخص‌های مورد استفاده در ارزیابی عملکرد مناطق پانزده‌گانه، کیفیت نامطلوب زیست‌محیطی را در مناطقی همچون ۱۵، ۱۴، ۱۰ و ۱۳ شاهد هستیم و بهترین کیفیت به مناطق ۱، ۲، ۳، ۴، ۵ و ۸ اختصاص دارد
عضو هیئت علمی گروه محیط زیست دانشگاه صنعتی اصفهان ادامه می‌دهد: این گزارش نشان می‌دهد که اگر سیاست برداشت از سفره‌های زیرزمینی در تمام بخش‌ها محدود شود، احیای دائمی زاینده‌رود که خواسته بحق شهروندان است، تحقق پیدا می‌کند.
لطفی با اشاره به تحلیل زیست‌پذیری شهر اصفهان تصریح می‌کند: بر اساس این گزارش مناطق شهری که در حاشیه رودخانه زاینده‌رود قرار دارد، به لحاظ زیست‌پذیری وضعیت بهتری دارند.
وی می‌افزاید: کیفیت محیط زیست شهر اصفهان را با سایر شهرهای کشور و چند شهر شاخص آسیایی در ابعاد هفت‌گانه مقایسه کردیم، که شهر اصفهان جایگاه به نسبت مناسبی را پیدا کرد، در این راستا به لحاظ سرانه فضای سبز، شبکه حمل‌ونقل عمومی و بخش مدیریت پسماند وضعیت فوق‌العاده مناسب را دارا است.
استاد دانشگاه صنعتی اصفهان تصریح می‌کند: بر اساس شاخص‌های مورد استفاده در ارزیابی عملکرد مناطق پانزده‌گانه، کیفیت نامطلوب زیست محیطی را در مناطقی از جمله ۱۵، ۱۴، ۱۰ و ۱۳ شاهد هستیم و بهترین کیفیت به مناطق ۱، ۲، ۳، ۴، ۵ و ۸ اختصاص دارد.
لطفی ادامه می‌دهد: وضعیت مناطق مختلف شهر از نظر شاخص‌های مختلف نشان می‌دهد موضوعات مختلف در شهر به هم وابسته است.
ببا توجه به وضعیت نامناسب محیط زیستی کلان‌شهرهایی همچون اصفهان تدوین سندی که راهنمای برنامه‌ریزان شهری برای بهبود شرایط باشد، نیاز می‌شد، گزارش SOE وضعیت زیست‌محیطی شهر اصفهان را مشخص کرده، همچنین نقاطی که زیست‌پذیری مناسب‌تری دارد تعیین شده است.
منبع: ایمنا
