مریم رشیدخانی؛ کارشناس مدیریت محیط‌زیست، مدیر مسئول پایگاه خبری “سبز رسانه” و نشریه “توسعه سبز”
محیط‌زیست بشر، به‌عنوان سکونت گاه فعلی انسان‌ها، درگیر مشکلات و معضلات عدیده‌ای شده است که عامل آن خود انسان‌ها هستند. انقلاب صنعتی اگرچه به‌مثابه سکه زرینی است که منجر به پیشرفت‌های شگرفی در زندگی انسان شده است، روی دیگر آن پیامدهای ناگواری را برای بشر به ارمغان آورده است و تصویر آینده کره خاکی را تار و مبهم کرده است.
اســتفاده بیش از حد از سوخت‌های فســیلی و جنگل‌زدایی، منجر به برهم‌خوردن تعادل گازهای گلخانه‌ای در هوا شده است و این مسئله به‌تدریج گرمایش جهانی کره زمین را به دنبال داشته است. تغییرات آب‌وهوایی یکی از پدیده‌هایی است که ناشی از پیشرفت‌های صنعتی بشر و افزایش تولید گازهای گلخانه‌ای می‌باشد و حفاظت از محیط‌زیست را با خطر مواجه نموده است.
اگرچه منافع دولت‌های توسعه‌یافته، دستیابی به توافق و مشارکت جهانی در زمینه مقابله با تغییرات آب‌وهوایی را با دشواری‌هایی مواجه نموده است اما جامعه بین‌الملل با اطلاع از ضرورت تلاش برای مقابله با تغییرات آب‌وهوایی کوشیده است، در قالب انعقاد اسناد بین‌المللی الزام‌آور معضل مذکور را بر طرف کند. از طرفی باتوجه‌به اینکه سوخت‌های فسیلی منابع اصلی انرژی در جهت توسعه در دست کشورهای درحال‌توسعه است، اعمال محدودیت‌ها و جریمه‌های زیست‌محیطی پیش از فراهم شدن ساختارها موجب کاهش رشد این کشورها در مسیر توسعه خواهد شد. از طرفی آسیب‌های پیش روی تغییر اقلیم ناشی از آلودگی‌های محیط‌زیستی نیز موضوعی نیست که بتوان به‌سادگی از کنار آن گذشت.
مفاهیم اولیه و آشنایی با پدیده تغییر اقلیم
تعریف تغییر اقلیم
تغییرات آب‌وهوایی یا تغییر اقلیم یعنی هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت میانگین آب‌وهوایی که در طولانی‌مدت در یک منطقه خاص یا برای کل اقلیم جهانی رخ بدهد. تغییر اقلیم نشان‌دهنده تغییرات غیرعادی در اقلیم درون اتمسفر زمین و پیامدهای ناشی از آن در قسمت‌های مختلف کره زمین می‌باشد. برای مثال در یخ‌های قطبی، مدت این تغییرات از ده سال تا چند میلیون سال تغییر می‌کند. به‌خصوص در کاربرد اخیر در مقوله سیاست زیست‌محیطی، اصطلاح “تغییر اقلیم” اغلب به تغییراتی که در اقلیم کنونی رخ می‌دهد اطلاق می‌گردد.
گرم‌شدن زمین و تغییر آب‌وهوا
با آغاز انقلاب صنعتی در اوایل قرن نوزدهم میلادی و رشد روزافزون تحولات بشری، تغییرات گوناگونی نیز در زندگی انسان‌ها رخ‌داده است. نیاز بشر به انرژی و مصرف انواع سوخت‌های فسیلی نظیر زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی باعث افزایش شدید گازهایی مانند دی‌اکسیدکربن در جو شده است.
افزایش جمعیت کره زمین که باعث تغییر کاربری زمین، تخریب جنگل‌ها، افزایش فعالیت‌های کشاورزی و دامداری و تولید ضایعات جامد و مایع شده است، تبعات مختلفی به همراه داشته است. پدیده تغییر آب‌وهوا یکی از این تبعات است. رشد جمعیت و پیشرفت تکنولوژی در قرن اخیر به رشد میزان تقاضای حامل‌های انرژی منجر شده است.
انسان‌ها با مصرف انرژی حاصل از سوخت‌های فسـیلی و تولید بیش از حد گازهای گلخانه‌ای توازن زمین را به هم می‌زنند. ادامه روند افزایش میزان تقاضا و مصرف انرژی در چند دهه آینده، تغییر کاربری زمین، گسترش فعالیت‌های کشاورزی و دامداری و افزایش ضایعات جامد و مایع پدیده گلخانه‌ای را در جو زمین تشـدید خواهد کرد. مدل‌های جوی پیش‌بینی می‌کنند که تا سال ۲۱۰۰ ، دمای کره زمین از ۱ تا ۵/۳ درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت که این مقدار بیش از تغییرات دمایی ۱۰۰۰۰ سال گذشته خواهد بود.
انتشار روزافزون گازهای گلخانه‌ای، تولید هواویزه ها (آئروسل‌ها)، تغییر در ضریب انعکاس زمین و آلودگی حرارتی، عوامل مختلفی هستند که بر سرعت پدیده تغییر آب‌وهوا تأثیر می‌گذارند و دراین‌بین تأثیر و اهمیت گازهای گلخانه‌ای بسیار بیشتر و شناخته‌شده‌تر است.
اثر گلخانه‌ای
تابش‌های خورشیدی پس از عبور از فضا به زمین و اتمســفر رسیده و قسمت اعظم آن توسط کره زمین جذب می‌شود. کره زمین پس از گرم‌شدن، امواج گرم را به‌صورت تابش‌های فروسرخ به فضا بازمی‌تابد. قســمتی از این تابش‌های فروسرخ از اتمسفر عبور می‌کند و قسمتی دیگر توسط گازهای گلخانه‌ای موجود در اتمسفر جذب و به سطح زمین بازتابنده می‌شود.
گازهای گلخانه‌ای موجود در جو زمین، کسری از انرژی خورشیدی رسیده به زمین را در داخل اتمسفر نگه می‌دارند و دمای زمین در اثر این انرژی در حد مناســبی ثابت باقی می‌ماند. این عمل گازهای گلخانه‌ای را اثر گلخانه‌ای نامیده‌اند. لازم به ذکر است که اگر اثر گلخانه‌ای در اتمسفر زمین وجود نداشت، دمای کره زمین حدود ۵/۱۵ درجه سانتیگراد نسبت به حال کمتر می‌شد و عصر یخبندان دیگری را رقم می‌زد.
همچنین، درصورتی‌که موجودی گازهای گلخانه‌ای در داخل اتمسفر، زیادتر از حد متعارف شود، موازنه انرژی زمین به هم می‌خورد و انرژی بیشتری در داخل اتمسفر زمین باقی می‌ماند. انرژی بیشتر، گرم‌شدن زمین را به دنبال خواهد داشت.
گازهای گلخانه‌ای
بخار آب، دی‌اکسیدکربن، اکسید نیترو، متان، ازن جو پایین، کلروفلوئوروکربن ها، هیدروفلوئورو کربن ها و پرفلوئوروکربن ها گازهای گلخانه‌ای نام دارند. تمامی این گازها در ایجاد پدیده گلخانه‌ای در جو زمین نقش دارند و در این میان بخار آب و دی‌اکسیدکربن مجموعاً ۹۰ درصد از سهم اثر گلخانه‌ای را به خود اختصاص می‌دهند.
گازهای گلخانه‌ای به طور طبیعی در جو زمین وجود دارند اما فعالیت‌های انسان‌ها و آلودگی‌های ناشی از این فعالیت‌ها، مقدار گازهای مذکور را به طور غیرطبیعی افزایش می‌دهد. در نتیجه گرمای ناشی از تابش اشعه خورشید در جو زمین محبوس می‌شود و دمای کره زمین را بالا میبرد.
گازهای گلخانه‌ای دارای منابع تولیدکننده طبیعی و غیرطبیعی هستند. این منابع چشمه‌های گازهای گلخانه‌ای نامیده می‌شوند. از طرفی مقدار گازهای گلخانه‌ای در اثر تغییر و تحولات شیمیایی در جو یا توسط منابع جذب‌کننده این گازها که اصطلاحاً چاهک نامیده می‌شوند، کاهش می باید. هر گاز گلخانه‌ای طول عمر مشخصی دارد و باتوجه‌به نوع گاز گلخانه‌ای میزان تأثیر آن بر شدت اثر گلخانه‌ای نیز متفاوت است. معمولاً گاز دی‌اکسیدکربن به‌عنوان مبنای تعیین میزان تأثیر گاز گلخانه‌ای بر گرمای زمین، در نظر گرفته می‌شود و پتانسیل گرمایش سایر گازها نسبت به این گاز سنجیده می‌شود. جدول زیر گازهای گلخانه‌ای، منابع انتشار و طول عمر آنها را در جو زمین نشان می‌دهد.
گرم‌شدن زمین چه عواقبی به دنبال دارد؟
دما و میزان بارش برف‌وباران، هر دو بر آب‌وهوا تأثیر می‌گذارند. مقادیر دما و میزان بارش باران در هر منطقه نیز متأثر از عرض جغرافیایی، ارتفاع و جریان‌های اقیانوسی آن منطقه می‌باشد. تغییر آب‌وهوا پدیده‌ای است که میزان تأثیر عوامل فوق را بر آب‌وهوای هر منطقه تغییر می‌دهد و تأثیرات نامطلوبی را به‌جای می‌گذارد. برخی پیامدهای شناخته شده ناشی از تغییر آب‌وهوا عبارت‌اند از:
• بالا آمدن سطح آب دریاها و کاهش منابع آب شیرین؛
• تغییرات آب‌وهوای منطقه‌ای در عرض‌های بالا و نیم کره شمالی؛
• تغییر در میزان بارش باران و جهت وزش باد؛
• افزایش بلایای طبیعی مثل طوفان، گردباد و سیل؛
• افزایش میزان خشکسالی و توسعه مناطق بیابانی؛
• افزایش آلودگی هوا در برخی مناطق در اثر افزایش بادهای گرم؛
• اثر احتمالی بر گسترش بیماری‌هایی نظیر مالاریا.
اثرات ناشی از تغییر اقلیم
آسیب‌های وارده بر بخش انرژی
بر اساس تحقیقات انجام شده تغییرات آب‌وهوا و پیامدهای آن تأثیرات زیادی بر بازدهی نیروگاه‌ها دارد. به‌طورکلی در اثر تغییر آب‌وهوا، بازدهی نیروگاه‌ها و به‌تبع آن ظرفیت تولید برق نیروگاه‌ها کاهش می‌یابد. همچنین تلفات شبکه برق با افزایش دما، روند صعودی پیدا می‌کند. در نتیجه مصرف برق و به‌تبع آن مصرف سوخت‌های فسیلی نظیر گاز افزایش می‌یابد. سایر پیامدهای ناشی از تغییر آب‌وهوا در این بخش عبارت‌اند از: خوردگی و ازبین‌رفتن تجهیزات پالایشگاه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی، افزایش استفاده از سیستم‌های تبرید و تهویه مطبوع، افزایش تلفات تبخیری بنزین، کاهش راندمان سیکل‌های تبریدی در پالایشگاه‌ها و غیره می‌باشد.
آسیب‌های وارده بر منابع آبی
آسیب‌پذیری منابع آبی در اثر تغییرات آب‌وهوا عبارت‌اند از: کاهش بارش برف‌وباران، تغییر الگوی بارش از برف به باران، کاهش کمیت و کیفیت آب، افزایش میزان تبخیر رودخانه‌ها و کاهش کیفیت منابع آبی و در نتیجه افزایـش هزینه تصفیه آب، جاری شدن سیل و فرسایش رودخانه‌ها و سواحل دریاچه‌ها.
آسیب‌های وارده بر بخش کشاورزی
تغییر الگوی بارش و دمای متوسط جو در اثر پدیده تغییر آب‌وهوا، بر تولیدات انواع محصولات باغی و کشاورزی آسیب وارد می‌کند؛ بنابراین کاهش تولیدات کشاورزی در اثر افزایش دما و شدت تبخیر و کاهش راندمان آبیاری در اثر افزایش تبخیر سطحی کاهش اشتغال در بخش کشاورزی، کاهش امنیت غذایی و در نتیجه افزایش مهاجرت به شهرها را به دنبال خواهد داشت.
آثار بر بهداشت و سلامت انسان‌ها
یکی دیگر از اثرات پدیده تغییر آب‌وهوا، شیوع بیماری‌های واگیردار و مسری است که می‌تواند سلامت انسان‌ها را تهدید کند. بیماری‌هایی که در اثر تغییر اقلیم تشدید می‌شوند عبارت‌اند از: مالاریا، سالک، وبا، سایر بیماری‌ها نظیر تب برفکی، تب زرد و عفونت پره‌های مغز، بیماری‌های ناشی از جوندگان، افزایش آلرژی، به‌خاطر ذرات موجود در هوا، افزایش ابتلا به بیماری آسم، افزایش ناراحتی‌های قلبی (افزایش فعالیت بیشتر سیستم گردش خون بر اثر گرم‌شدن هوا).
اثرات بر جنگل‌ها و مراتع
اثرات پدیده تغییرات آب‌وهوا بر اکوسیستم‌های جنگلی و مراتع عبارت‌اند از: تغییر زیست‌بوم جنگل‌ها، انقراض جنگل‌های حساس، افزایش بیماری‌های گیاهی و آفت در جنگل‌ها، تشدید فرسایش خاک (در مناطق خشک و نیمه‌خشک)، ایجاد شرایط زیست‌محیطی نامناسب برای حیات‌وحش، افزایش احتمال آتش‌سوزی در جنگل‌ها، افزایش مهاجرت پرندگان و حیوانات در اثر تغییر شرایط اکولوژیکی، کاهش تولید علوفه در مراتع، تغییر مراتع و در برخی موارد بیابان‌زدایی، فرسایش خاک در اثر ازبین‌رفتن پوشش گیاهی، آثار منفی بر پوشش گیاهی و تولیدمثل حیوانات.
آسیب‌های وارده بر نواحی ساحلی
پدیده تغییر آب هوا در نواحی ساحلی نیز اثرات سوء دارد که عبارت است از:
تخریب نواحی ساحلی و تغییر ژئومورفولوژی منطقه در اثر پیشروی آب اقیانوس و دریاها به سمت سواحل، تخریب تأسیسات نفتی و صنعتی ساحل و تأثیر آن بر اقتصاد منطقه‌ای و ملی، افزایش طوفان‌های دریایی و تأثیر بر حمل‌ونقل و اقتصاد منطقه، نفوذ آب‌شور در آب‌های شیرین ساحلی، سفید شدن مرجان‌ها در اثر تغییرات دمایی، تغییر زیست‌بوم منطقه و مهاجرت ماهیان دریایی، تغییر در منابع درآمدی منطقه، به خطر افتادن امنیت غذایی، ازدست‌دادن اشتغال در این نواحی و در نتیجه افزایش قاچاق کالا، تخریب زیستگاه‌های ساحلی در اثر افزایش سطح آب دریاها و پیشروی آب دریا در بستر رودخانه‌ها.
آسیب‌های وارده بر زایدات (جامد و مایع)
تنها اثر مثبت تغییرات اقلیمی در بخش زایدات، کاهش حجم فاضلاب در اثر افزایش تبخیر و به‌تبع آن کاهش هزینه‌های تصفیه فاضلاب در واحدهای تصفیه می‌باشد.
افزایش شدت تخمیر، فساد سریع ضایعات و افزایش هزینه‌های جمع‌آوری و حمل و نقل زایدات، افزایش گازهای ناشی از فرایند تخمیر ضایعات در اثر افزایش دما، کاهش راندمان خاکچال در نواحی ساحلی به‌خاطر بالا آمدن سطح آب دریاها، از اثرات سوء پدیده تغییر اقلیم در بخش زایدات می‌باشد.
سیاست‌های انطباق و سازگاری در مقابله با اثرات سوء تغییرات آب‌وهوا
بخش کشاورزی و امنیت غذایی
اجرای روش‌هایی که به بهبود تأمین مواد غذایی و در نتیجه کاهش اثرات منفی تغییرات آب‌وهوا منجر می‌شوند، عبارت‌اند از:
• اصلاح سیستم‌های آبیاری و مدیریت آب؛
• اعمال کشت دیم؛
• مدیریت بهتر آبخیز؛
• برنامه‌ریزی در استفاده از سرزمین.
نواحی ساحلی
برای جلوگیری و انطباق‌پذیری با پیشروی آب در اثر بالا آمدن سطح آب دریاها که ناشی از تغییرات آب‌وهوایی است، موارد زیر پیشنهاد می‌گردد:
• ایجاد موانع محافظ (سد خاکی، تپه‌های شنی بازدارنده یا به‌وجودآوردن سرزمین‌های مرطوب)؛
• انطباق‌پذیری با تغییرات (محافظت اکوسیستم‌ها در برابر تهدیدها)؛
• عقب‌نشینی حساب شده (ساماندهی پیشروی جدید ساحلی)؛
• لایروبی بندرها؛
• توسعه استانداردهای طراحی برای ساختارهای دور از ساحل (در دریا)؛
• طراحی راه‌های خروجی جهت پیشروی سرزمین‌های مرطوب و مرغوب به‌طرف داخل.
تنوع زیستی و اکوسیستم
فعالیت‌هایی که به انطباق‌پذیری اکوسیستم‌های طبیعی می‌تواند کمک نماید، عبارت‌اند از:
بهبود اکوسیستم‌های جنگلی با به‌وجودآوردن کریدورهای طبیــعی و کمک به مهاجرت گونه‌های خاص؛
• جنگل‌کاری و مدیریت هماهنگ جهت مقابله با آتش‌سوزی‌ها، آفت‌ها و بیماری‌ها؛
• حمایت از مراتع توسط انتخاب گونه‌های گیاهی، کنترل ذخایر جانوری و راهبردهای جدید دامپروری؛
• احیا و حفظ تالاب‌ها؛
• بهبود وضعیت بیابان‌ها از طریق کشت و حفاظت گونه‌های مقاوم در برابر خشکی و حفظ و حراست بهتر خاک.
منابع آب
ازآنجایی‌که کاهش ذخایر آب در اثر تغییرات آب‌وهوایی بر مردم، کشاورزی و محیط‌زیست آسیب‌های شدیدی وارد می‌نماید، لذا کاهش آسیب‌پذیری منابع آب از اهمیت زیادی برخوردار است.
برخی از سیاست‌هایی که بدین منظور می‌توانیم به کار ببریم عبارت‌اند از:
• بهبود مدیریت منابع آب (به‌طوری‌که منابع جدید باید توسعه یابند و منابع موجود به‌صورت بهینه مورداستفاده قرار گیرند)؛
• راهبردهای بلندمدت برای مدیریت عرضه و تقاضا شامل ارائه نظام و فناوری‌هایی برای کنترل مستقیم کاربردی زمین و منابع آب، ایجاد انگیزه و دریافت مالیات برای عملکردهای غیر مؤثر؛
• تشویق راه‌حل‌های سنتی و محلی جهت بهبود مدیریت آب.
سلامت بشر
به‌منظور به‌حداقل‌رساندن خطر تهدیدکننده سلامت انسان ناشی از تغییرات آب‌وهوا اقدامات مؤثری از جمله موارد زیر را می‌توان به کار برد:
• بازسازی زیر بناهای بهداشـتی در کشــورهایی که در سال‌های اخیر وضعیت بدتری به خود گرفته‌اند؛
• ایجاد منابع انسانی و مالی کافی جهت پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات سلامت عمومی که با تغییرات آب‌وهوا وخیم‌تر شده است؛
• تحت نظارت قراردادن بیماری‌های عفونی و مسری؛
• آمادگی در برابر بلایا؛
• بهبود آب آشامیدنی و کنترل آلودگی آب ها؛
• آموزش همگانی در مورد رفتارهای شخصی، آموزش محققان و متخصصان بهداشتی؛
• اقدامات اولیه پیشگیری از قبیل بهسازی مسکن، تهیه مطبوع، تصفیه آب و واکسیناسیون؛
• درنظرگرفتن فقر در آسیب‌پذیری بیشتر در برابر اثرات منفی تغییرات آب‌وهوایی.
حوادث و بلایای طبیعی
با اینکه حوادث شدید تغییر آب‌وهوا، ناگهانی و تصادفی هستند، اما خطرات حاصل از آنها را می‌توان با کمک تدابیر مناسب کاهش داد. ارائه طرح‌های پیشرفته در بسیاری از نقاط دنیا با وجود تغییرات آب‌وهوا یا بدون آن بی‌گمان موردنیاز است.
اطلاعات مفید، اصلاحات قوی و فناوری جدید، خسارت‌های انسانی و مادی را به کمترین حد می‌رساند. به طور مثال موارد زیر پیشنهاد می‌گردد:
• طراحی و ساخت ساختمان‌های جدید مطابق با روش‌هایی که آنها را در مقابل آسیب‌های حاصل از سیل و گردبادها و طوفان‌های گرمسیری مقاوم می‌سازد؛
• به‌کاربردن روش‌های آب‌رسانی پیشرفته جهت نجات کشاورزان و محصولاتشان از خشکسالی؛
• نصب و تقویت سیستم‌های هشدار در مقابل بلایای طبیعی.
سیاست‌های کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش صنعت و انرژی
میزان مصرف بالای حامل‌های انرژی در کشور و به پیامد آن سهم بالای بخش انرژی در انتشار گازهای گلخانه‌ای از یک سو و وابستگی شدید اقتصاد کشور به درآمدهای نفتی از سوی دیگر، اولویت بالای بخش انرژی را در تدوین سیاست‌های کشور در قبال پدیده تغییرات آب‌وهوا مشخص می‌سازد.
یکی از سایت‌های مقابله در این بخش استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و هسته‌ای است. منابع انرژی مانند برق‌آبی، انرژی خورشیدی، انرژی باد، انرژی هسته‌ای، نیروگاه‌های زمین گرمایی، انرژی امواج دریا و استفاده از سوخت‌های پاک مانند هیدروژن، می‌توانند سهم مناسبی در برآورد تقاضای حامل‌های انرژی کشور با کمترین اثرات آب‌وهوایی داشته باشند. در کشورمان نیز مطالعات مختلفی برای استفاده از انرژی‌های نو انجام شده است.
در بعضی موارد مانند انرژی امواج، جذر و مد و انرژی‌های زمین گرمایی مطالعات همچنان ادامه دارد ولی در بعضی دیگر ساخت واحدهای عملیاتی نیز آغاز شده است. برای نمونه ساخت اولین نیروگاه خورشیدی در یزد و استفاده از باتری‌های خورشیدی برای روشنایی معابر ازاین‌دست است. همچنین بررسی آمارهای هواشناسی در ۲۶ نقطه کشور بیانگر پتانسیل تولید ۶۵۰۰ مگاوات انرژی بادی در کشور است که در نهایت پس از مطالعات امکان‌سنجی، اولین نیروگاه برق بادی کشور در استان گیلان راه‌اندازی شده است.
خلاصه برنامه‌های اجرایی در بخش انرژی و صنعت
الف) بخش نیروگاهی
_ افزایش راندمان تولید برق با توسعه سیکل‌های ترکیبی
_ افزایش سهم نیروگاه‌های آبی
_ استفاده از سوخت‌های پاک مانند گاز طبیعی
_ استفاده از منابع تجدیدپذیر انرژی
_ استفاده از نیروگاه‌های هسته‌ای
ب) بخش نفت و گاز
_ استفاده بهینه از گازهای همراه جهت:
۱. تزریق به میادین نفتی برای ازدیاد برداشت
۲. تبدیل به سوخت‌های مایع
۳. تولید اتیلن
۴.تولید محصولات شیمیایی مختلف
_ تولید برق در میادین گازی
_ افزایش بهره‌وری انرژی در واحدهای صنعتی و پالایشگاهی
ج) بخش حمل‌ونقل
_ مدیریت جامع حمل‌ونقل و توسعه شبکه حمل‌ونقل عمومی
_ اصلاح ساختار خودروها و ازرده‌خارج کردن خودروهای فرسوده
_ اصلاح ساختار سوخت و استفاده از سوخت‌های پاک
_ توسعه حمل‌ونقل ریلی
د) بخش منازل مسکونی و تجاری
_ استفاده از لوازم کم‌مصرف خانگی
_ عایق‌سازی ساختمان‌ها و استفاده از مصالح مناسب برای جلوگیری از هدررفت انرژی
ه) بخش کشاورزی
_ تبدیل پمپ‌های با موتور دیزلی به الکتریکی
_ استفاده از ماشین‌آلات پر بهره و جدید برای کاهش مصرف انرژی در ماشین‌آلات کشاورزی
تأثیرات مستقیم تنش گرمایی
شیوع و شدت بسیاری از مشکلات سلامتی با افزایش دما، شدت می‌یابد. با افزایش دما، بدن انرژی بیشتری را برای خنک شدن مصرف می‌کند. اگر دمای بدن بیش از ۴۱ درجه سانتیگراد افزایش یابد، اولین پیامد آن گرمازدگی است. این اختلال در سازوکار کنترل دمای بدن منجر به تب، پوست خشک و داغ، ضربان تند و گاهی افزایش هذیان و کما خواهد شد. همچنین، تنش دمایی وضعیت بسـیاری از بیماری‌های موجود نظیر بیماری‌های قلبی – عروقی و مغزی – عروقی، دیابت، بیماری‌های ریوی، سینه‌پهلو، تنگی نفس و آنفولانزا را تشدید می‌کند. طی دوره‌هایی با آب‌وهوای گرم غیرعادی، تلفات ناشی از چنین بیماری‌هایی، خصوصاً بین کودکان و سالخوردگان افزایش می‌یابد.
الگوریتم‌های کمی بر مبنای داده‌های تاریخی مرتبط با شیوع بیماری و مرگ‌ومیر در اثر شرایط آب‌وهوایی، نشان می‌دهد که گرمایش جهانی سبب افزایش شیوع بیماری و مرگ‌ومیر خواهد شد. شیوع بیماری قلبی و گرمازدگی، هنگامی‌که میانگین دمای روزانه به بیش از ۲۷ تا ۳۰ درجه سانتیگراد برسد، به طور چشمگیری افزایش خواهد یافت؛ بنابراین، به طور معمول سقط جنین و مرگ نوزادان، در تابستان بیشتر از زمستان است که احتمالاً این امر در نتیجه افزایش بیماری‌های عفونی در تابستان می‌باشد. به دلیل توسعه سطوح سیمانی و آسفالت و در نتیجه “تأثیر جزیره حرارتی”، بخصوص مناطق شهری در معرض رویدادهای حدی دمایی (امواج گرمایی) قرار می‌گیرند.
در کشورهای توسعه‌یافته، سازگاری با اقلیم برای کنترل تنش گرمایی امکان‌پذیر است. در این کشورها، سرمایه‌گذاری در زمینه تهویه مطبوع، تغییر عادات محیط‌های کاری و تغییر ساختمان خانه‌ها می‌تواند به کاهش تنش گرمایی کمک کند.
در ایالات متحده، گرمایش ناشی از دوبرابر شدن CO2 جو، تنش گرمایی را افزایش خواهد داد که منجر به مرگ‌ومیر به ترتیب ۴۰۰ % به دلیل سازگاری با آب‌وهوای جدید و ۷۰۰ % به دلیل عدم سازگاری با آن خواهد شد. در کشورهای درحال‌توسعه برای مناطق فاقد
تهویه مطبوع و مناطق دارای خانه‌هایی با عایق‌بندی ضعیف و با تهویه ضعیف هوا، سازگاری با افزایش دما غیرممکن است.
بیماری‌های عفونی
گرمایش جهانی، شرایط مناسبی را برای گسترش بیماری‌های عفونی ایجاد می‌کند، طبق نظر جاناتان پاتز از مدرسه بهداشت و سلامت عمومی جانزهاپکینز، “گسترش بیماری‌های عفونی، مهم‌ترین مشکل سلامت عمومی دررابطه‌با تغییر اقلیم است”. بیماری‌های عفونی، بیماری‌هایی هستند که یا از طریق میزبان واسطه مانند موش‌های صحرایی، حشرات، پشه‌ها، کنه‌ها یا کک ها منتشر می‌شوند (ناقل برد) و یا مستقیماً در میان مردم گسترش می‌یابند (غیر ناقل). بیماری‌های مزمن غیرعفونی علت مرگ‌ومیر در اکثر کشورهای اقتصادی توسعه‌یافته به شمار می‌روند، اما در کشورهای درحال‌توسعه بیماری‌های عفونی حساس به اقلیم منجر به مرگ می‌شوند. احتمالاً برخی از بیماری‌های ناقل برد بسیار شایع در پاسخ به تغییر اقلیم گسترش خواهند یافت. به‌طورکلی، بیماری‌هایی که میزبان آنها نسبت به دما حساس بوده و به طور معمول به مناطق حاره‌ای محدود شده‌اند (نظیر مالاریا، شیستوزوم، تب زرد و تب دانگ) در مناطق معتدل‌تر به سمت قطب گسترش خواهند یافت.
مالاریا یکی از بزرگ‌ترین مشکلات سلامتی جهان است که هرساله سبب مرگ میلیون‌ها نفر می‌شود. توزیع این بیماری به شرایط اقلیمی حساس است. این بیماری یکبار در بسیاری از مناطق اروپا شیوع پیدا کرد، اما در آنجا مانند بسیاری از مناطق پیشرفته، توسط حشره‌کش‌ها و روش‌های پیشرفته بهداشت عمومی کنترل و محدود شد. به‌هرحال، کاهش دما مالاریا را تنها به کسری از توزیع جهانی بالقوه آن محدود می‌کند.
پشه آنوفل، ناقل اصلی بیماری مالاریا، در دمای بین ۲۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد رشد می‌کند و با افزایش دما، انگل مالاریا توسط پشه با سرعت بیشتری گسترش می‌یابد. همچنین افزایش بارندگی ناشی از تغییر اقلیم بستر مناسبی را برای رشد پشه مالاریا فراهم می‌سازد.
کیفیت هوا
آلودگی هوا عامل تشدیدکننده بیماری‌های ریوی نظیر آسم و اختلالات قلبی – عروقی است که احتمالاً در نتیجه تغییر اقلیم افزایش خواهد یافت. افزایش تقاضای انرژی، احتراق سوخت‌های فسیلی را نیز افزایش خواهد داد. این مسئله انتشار ذرات ریز (محرک اختلالت تنفسی) ، هیدروکربن‌های معطر و مسموم‌کننده (مواد سرطان‌زا) و دی‌اکسید سولفور (باران اسیدی) را افزایش خواهد داد. کیفیت هوا نه‌تنها تابع انتشار آلودگی بلکه تابع چرخش و اختلاط جو است.
بنابراین، اگر تغییر اقلیم منجر به افزایش چینه‌بندی جو شود، آلودگی در نزدیکی سطح زمین متمرکز خواهد شد.
تغییر اقلیم، آلودگی ناشی از ازون را افزایش خواهد داد. افزایش دما و بخار آب همراه با افزایش اشعه ماورایی بنفش – b (UV-b) ناشی از تخلیه ارون استواتوسفری، تغییر شکل شیمیایی آن را به‌صورت ازون تروپوسفری (دود) سرعت می‌بخشد. ازون و محصولات شیمیایی تشکیل شده نظیر پروکسیدها، تحریک‌کننده ریه هستند.
مدل‌های اقلیم جهان‌بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۱۰۰ ، حدود ppbv- 20 (قسمت در هر میلیارد از حجم) یا ۴۰ % افزایش تجمع ازون جو را در اواسط تابستان در مرکز انگلستان پیش‌بینی می‌کنند. در شهر نیویورک افزایش ۵ درجه سانتیگراد دما همراه با افزایش اشعه UVB منجر به بیش از دوبرابر شدن سطح پروکسید هیدروژن هوا در ماه ژوئن می‌شود و در منطقه خلیج سانفرانسیسکوی کالیفرنیا، مساحت و تعداد افرادی که در معرض ازون ناشی از افزایش سطح اسـتاندارد کیفیت هوا قرار می‌گیرند، توسعه می‌یابد. در منطقه خلیج، افزایش ۴ درجه سانتیگراد میانگین دما در ماه اوت غلظت ازون را از pphm15 (قسمت در هر صد میلیون) تا PPHM18 افزایش می‌دهد.
اقدامات
می‌توان اقدامات بسیاری جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و یا اثرات ناشی از گرمایش گلخانه‌ای انجام داد. این اقدامات ممکن است در سطح جهانی، ملی یا فردی انجام شود .
از دیدگاه جهانی، تقویت و پیروی از معاهده‌های بین‌المللی در مورد تغییر اقلیم ضروری است. مشکل اقلیم، جهانی است و تعدیل آن نیازمند همکاری‌های بین‌المللی خواهد بود.
به‌صورت انفرادی، هر فرد باید نسبت به مشارکت خود در تغییر اقلیم جهانی احساس مسئولیت کند. تغییرات جزئی (بر اساس تصمیمات شخصی) در کل سبب ایجاد تغییرات قابل‌توجهی می‌شوند. مردم در هر جا که ممکن است باید خودرویی با مصرف سوخت بهینه انتخاب کنند و از خودروی شخصی کمتر استفاده نمایند. خانه‌های خود را باتوجه‌به مصرف بهینه انرژی بسازند، درخت بکارند، دوچرخه‌سوار شوند و مصرف سوخت را کاهش دهند.
مردم باید نسبت به یادگیری بیشتر در مورد تغییر اقلیم و آموزش به دیگران احساس مسئولیت کنند. در جوامع دموکراتیک افراد باید اصرار داشته باشند که کاندیدهای سیاسی دیدگاه‌های خود را در مورد تغییر اقلیم و روش‌های تعدیل آن بیان کنند و کاندیداهایی را انتخاب نماید که آگاه‌تر هستند.
مردم به طور خاص بایستی:
o لامپ‌ها و وسایل برقی را که استفاده نمی‌شود خاموش کنند.
o ترموستات‌های خانه و محل کار را در شب یا زمانی که بیرون می‌روند پایین‌تر و زمانی که از تهویه کنندهای هوا استفاده می‌کنند بالاتر تنظیم نمایند.
o هرگاه برای مدتی خانه را ترک می‌کنند، درجه آب گرمکن‌ها را کم نمایند.
o یخچال‌ها را در دمای کمتر از C5 (F41) تنظیم نکنند و عایق درب‌های آن را وارسی کنند.
o دوشاخه وسایل برقی بدون استفاده را از پریز خارج کنند.
o لامپ‌های پرمصرف را با لامپ‌های کم‌مصرف تعویض نمایند.
o شستشو با ماشین لباسشویی و ظرف‌شویی را با آب سرد و ترجیحاً بعد از ساعات اوج مصرف انجام دهند.
o در صورت امکان، از ماکروویو بیش از اجاق‌های برقی معمولی استفاده کنند.
o در خانه‌ها عایق‌بندی و درزگیری مناسب را انجام دهند.
o در صورت امکان از پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری، تاکسی یا وسایل نقلیه عمومی به‌جای خودروهای شخصی استفاده کنند.
o از خودروهایی با بهره‌وری انرژی بالا استفاده کنند و جهت کاهش تعداد سفرها کارهای خود را با یکدیگر ترکیب نمایند.
o سایر افراد را جهت‌پذیرش روش‌هایی برای صرفه‌جویی انرژی تشویق کنند.
بررسی برخی از مهم‌ترین معاهدات محیط‌زیستی
با بالارفتن درجه حرارت کره زمین، آب‌وهوای کره زمین دچار تغییر شده و منجر به خشکسالی شدید، گرمای سوزان، توفان‌های شدید، سیل، وقوع پدیده ال نینو، ذوب شدن یخ‌های قطب شمالگان و جنوبگان، بالا آمدن سطح آب اقیانوس‌ها، زیر آب رفتن سواحل پست و جزایر کوچک، طغیان آفات نباتی، کم‌آبی، ازبین‌رفتن گونه‌های گیاهی و جانوری و بالاخره کاهش محصولات کشاورزی و ناامنی غذایی می‌شود. در این میان برای کاهش اثرات پدیده گرم‌شدن زمین در جهان معاهداتی به تصویب می‌رسد. در ادامه به برخی از این معاهدات و موضع جمهوری اسلامی ایران در قبال آن اشاره خواهیم نمود.
پیمان کیوتو، در ادامه پیمان ریو
دانشمندان جهان از سال ۱۹۸۸ درباره اثرات گرمایش زمین هشدارهای جدی دادند و سازمان ملل متحد ناچار شد برای مقابله با این اثرات، معاهده‌ای به نام “کنوانسیون تغییرات آب‌وهوا” را سال ۱۹۹۲ در ریودوژانیرو به تصویب کشورها برساند. این کنوانسیون ۲ ضمیمه دارد. ضمیمه یک آن نام کشورهای توسعه‌یافته‌ای است که باید مقدار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهند و ضمیمه ۲ آن نام کشورهای ثروتمندی است که باید تسهیلات مالی و فنی در اختیار کشورهای درحال‌توسعه بگذارند. در این کنوانسیون برای کشورهای درحال‌توسعه چون جزو ضمیمه یک نیستند – نظیر ایران – هیچ تعهدی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای در نظر گرفته نشد. ایران از امضاکنندگان این کنوانسیون است. باگذشت ۵ سال از امضای کنوانسیون، اختلافات بین کشورهای توسعه‌یافته و درحال‌توسعه بر سر اجرای کنوانسیون همچنان وجود داشت تا اینکه سال ۱۹۹۷ در شهر کیوتو متن پروتکلی به امضا رسید که اختلافات را به حداقل رساند و اجرای کنوانسیون را تسهیل کرد.
پیمان کیوتو پیمانی است بین‌المللی به‌منظور کاهش صدور گازهای گلخانه‌ای که عامل اصلی گرم‌شدن زمین در دهه‌های اخیر به شمار می‌روند؛ این پیمان که پیمان‌نامه “ریو” را تکمیل و بازسازی می‌کند، در چهارچوب سازمان ملل متحد شکل گرفت. این پیمان باعث شد تمام کشورهای پیشرفته جز آمریکا، “کنوانسیون تغییرات آب‌وهوا” و “پروتکل کیوتو” را امضا کنند. گرچه پروتکل کیوتو تعهدات کشورهای پیشرفته برای کاهش گازهای گلخانه‌ای را در حد ۵ درصد در نظر گرفته بود ولی با ایجاد ۳ مکانیسم انعطاف‌پذیر، اجرای همان مقدار کم را پیش برد. شاید اگر این مکانیسم‌ها تدوین نمی‌شد کشورهای توسعه‌یافته همان مقدار کم را نیز اجرا نمی‌کردند.
این مکانیسم‌های کیوتو معروف شدند و عبارت‌اند از:
۱- تجارت انتشار
۲- اجرای مشترک
۳- مکانیسم توسعه پاک
مکانیسم‌های ۱ و ۲ بین کشورهایی است که متعهد به کاهش گازهای گلخانه‌ای بودند و مکانیسم توسعه پاک‌بین کشورهای توسعه‌یافته و کشورهای درحال‌توسعه است. بسیاری از کشورهای درحال‌توسعه از پروژه‌های مکانیسم توسعه پاک برای توسعه تکنولوژی و بالابردن راندمان فعالیت‌های صنعتی و کشاورزی با بودجه تخصیص‌یافته توسط کشورهای توسعه‌یافته استفاده کردند.
در ایران تاکنون پروژه توسعه مکانیسم پاک با کشورهای توسعه‌یافته به مرحله اجرا درنیامده است. کشورهای درحال‌توسعه که تعهدی به کاهش گازهای گلخانه‌ای نداشتند، با اجرای پروژه‌های مکانیسم توسعه پاک توانستند در این امر همسو کشورهای توسعه‌یافته مشارکت کنند.
دوره اول اجرای پروتکل کیوتو از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۲ بود و بعداً دوره دوم آن از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۰ به تصویب رسید ولی برخی کشورهای توسعه‌یافته اجرای دوره دوم پروتکل کیوتو را نپذیرفتند از جمله ژاپن، روسیه، زلاندنو، آمریکا و کانادا.
تمام کشورهای متعهد جزء آمریکا، دوره اول پروتکل کیوتو را پذیرفته و اجرا کردند و علت نپذیرفتن دوره دوم، آن بود که برخی کشورهای درحال‌توسعه نظیر چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی، بیش از کشورهای متعهد شده، گاز گلخانه‌ای منتشر می‌کردند و کشورهای معترض اعتقاد داشتند اجرای مرحله دوم پروتکل کیوتو بدون مشارکت این‌گونه کشورهای درحال‌توسعه منجر به کنترل درجه حرارت کره زمین نمی‌شود.
اجلاس پاریس
نمایندگان ۱۹۵ کشور در سطح سران پاریس گرد هم آمدند تا تعهدات خود را برای کاهش گازهای گلخانه‌ای تعیین کنند. بدهی است این تعهدات فراتر از پروتکل کیوتو است و باید شامل کشورهای درحال‌توسعه نیز شود. میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای برخی کشورهای درحال‌توسعه به دلیل رشد اقتصادی بالایی که در سال‌های اخیر کسب کرده‌اند از کشورهای توسعه‌یافته نیز فراتر رفته است.
کشور چین در فهرست انتشار گازهای گلخانه‌ای مقام اول و بالاتر از آمریکا را دارد و کشور هندوستان بعد از اتحادیه اروپاست و ایران در ردیف ۱۹ قرار دارد. درحالی‌که کشورهای چین و هند متعهد به کاهش گازهای گلخانه‌ای نیستند.
کشورهای توسعه‌یافته سعی کردند با بالابردن میزان تعهدات خود، کشورهای درحال‌توسعه را به قبول تعهدات بیشتر ترغیب کنند. هر یک از کشورهای شرکت‌کننده متناسب با وضع اقتصادی خود و برنامه‌های توسعه، تعهداتی را که قبلاً به تصویب دولت‌هایشان رسیده بود اعلام کردند.
بر اساس تصمیم هیئت‌وزیران کشورمان که ۲۶/۸/۹۴ به دستگاه‌هایی اجرایی کشور ابلاغ شده، جمهوری اسلامی ایران به‌رغم اینکه هیچ‌گونه تعهد الزام‌آوری در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تحت کنوانسیون و پروتکل کیوتو ندارد ولی به طور داوطلبانه تعهد داده میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را از سال ۲۰۲۰ تا سال ۲۰۳۰ در مدت ۱۰ سال به میزان ۴ درصد کاهش دهد و در صورت رفع تحریم‌ها ۸ درصد اضافی را نیز تعهد کرد. در ابلاغیه هیئت دولت نحوه تأمین اعتبار مربوط به کاهش فوق‌الذکر مشخص نشده است. در مصوبه هیئت دولت تصریح شده جمهوری اسلامی ایران در برنامه پنجم توسعه، کاهش ۳۰ درصد گازهای گلخانه‌ای را هدف‌گذاری کرده بود که به دلیل تحریم‌های اقتصادی، اهداف مذکور نه‌تنها عملیاتی نشد بلکه شدت انرژی (برحسب بشکه نفت خام برای هر هزار دلار) در سال‌های اخیر روند صعودی داشته است. باید اضافه کرد خانم ابتکار نماینده جمهوری اسلامی ایران در اجلاس پاریس موضوع کاهش داوطلبانه ۴ درصد و ۸ درصد اضافی را به اطلاع مقامات سازمان ملل متحد رساند.
تعهدات داوطلبانه کاهش گازهای گلخانه‌ای
در موافقت‌نامه پاریس، تعهدات کشورها به کاهش گازهای گلخانه‌ای، به‌صورت داوطلبانه به تصویب رسید و مقرر شد هر کشور متناسب با رشد اقتصادی، برنامه‌های توسعه‌ای و فناوری‌های در دسترس، میزان کاهش گازهای گلخانه‌ای را به طور داوطلبانه تعهد کند. تعهدات داوطلبانه در این موافقت‌نامه با عنوان زیر نامیده می‌شود:
Intended Nationally Determined Contributions (INDCs)
برای ارزیابی تعهدات ایران به موافقت‌نامه پاریس (INDC) ابتدا این تعهدات را با تعهدات کشورهای عضو اوپک مقایسه می‌کنیم. کشورهای تولیدکننده نفت (اوپک) به دلیل در آمد نفتی بالا تفاوت اساسی با دیگر کشورهای درحال‌توسعه دارند. مقایسه تعهدات ایران با سایر کشورهای عضو اوپک به موافقت‌نامه پاریس نشان می‌دهد، اغلب کشورهای عضو اوپک به‌رغم داشتن منابع نفتی و صدور نفت، هیچ تعهدی به موافقت‌نامه پاریس ارائه نکرده‌اند و علت آن اولویت دادن به توسعه کشور خود است و متعهدند فعلاً تعهد را باید کشورهای توسعه‌یافته یا کشورهایی که بیشترین سهم از انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند ارائه کنند. ۲ کشوری هم که تعهد پذیرفته‌اند، امید به جذب پروژه‌های CDM دارند تا از آن طریق به تعهدات خود عمل کنند و در سال‌های گذشته نیز از این پروژه‌ها به‌کرات استفاده کرده‌اند، درحالی‌که ایران تا سال ۹۴ هیچ پروژه CDM نتوانسته است جذب کند.
ضررهای اقتصادی گرم‌شدن زمین
اثرات اقتصادی پدیده گرمایش جهانی بسیار مشهود است. پیشروی آب دریا در تأسیسات بنادر، کاهش کیفیت آب شرب افزایش سیلاب‌ها و … همه باعث خسارات اقتصادی بسیار می‌شود.
به یک مثال ساده در این زمینه توجه کنند: افزایش گرما و کمبود آب باعث جایگزین شدن سیستم‌های برودتی گازی به‌جای آبی می‌شود. باتوجه‌به اینکه سیستم‌های برودتی گازی، برق بیشتری مصرف می‌کنند، نیاز به سرمایه‌گذاری برای ایجاد نیروگاه‌ها افزایش می باید. در نتیجه افزایش نیروگاه، میزان گازهای گلخانه‌ای هم تشدید می‌شود و این مسئله افزایش دمای کره زمین را در پی دارد.
برخی کارشناسان اقتصادی در طول این سال‌ها که بحث گرمایش جهانی در دنیا داغ شده، تلاش کردند میزان ضررهای اقتصادی این گرمایش را در جهان برآورد کنند. تا کنون بیش از ۱۰۰ تحقیق در این زمینه انجام شده است، اما هنوز نتیجه یکسان و مشخصی به دست نیامده است. این تحقیقات میزان مضرات اقتصادی گرمایش جهانی را از رقمی در حدود سه دلار برای هر تن دی‌اکسیدکربن تا ۹۵ دلار برای هر تن برآورد کرده‌اند.
نتایج تحقیقات این دانشمندان بر یک نکته تاکید دارد: “هرچند کشورهای توسعه‌یافته بیشترین میزان تولید گازهای گلخانه‌ای را دارند، اما کشورهای درحال‌توسعه بیشترین آسیب اقتصادی را از گرم‌شدن زمین می‌بینند.”
تعهدات جمهوری اسلامی ایران به موافقت‌نامه پاریس بدون درنظرگرفتن روند رشد اقتصادی کشور و دیگر معضلات متصل به اقتصاد صورت پذیرفته است. بند ۷ سیاست‌های کلی نظام درباره تغییر الگوی مصرف انرژی که به‌صورت زیر از سوی مقام معظم رهبری در سال ۸۹ ابلاغ شده امری لازم و ضروری بوده و باید در برنامه‌های ۵ ساله دولت گنجانده و با جدیت اجرا شود.
بند ۷ سیاست‌های کلی نظام درباره الگوی مصرف، ابلاغ در ۱۵/۴/۸۹
دربند ۷ سیاست‌های کلی نظام درباره الگوی مصرف چنین آمده است:
صرفه‌جویی در مصرف انرژی با اعمال مجموعه‌ای متعادل از اقدامات قیمتی و غیر قیمتی به‌منظور کاهش مستمر “شاخص شدت انرژی” کشور به حداقل دو سوم میزان کنونی تا پایان برنامه پنجم توسعه و به حداقل یک‌دوم میزان کنونی تا پایان برنامه ششم توسعه با تاکید بر سیاست‌های زیر:
_ اولویت دادن به افزایش بهره‌وری در تولید، انتقال و مصرف انرژی در ایجاد ظرفیت‌های جدید تولید انرژی؛
_ انجام مطالعات جامع و یکپارچه سامانه انرژی کشور به‌منظور بهینه‌سازی عرضه و مصرف انرژی؛
_ تدوین برنامه ملی بهره‌وری انرژی و اعمال سیاست‌های تشویقی نظیر حمایت مالی و فراهم‌کردن تسهیلات بانکی برای اجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف و عرضه انرژی و شکل‌گیری نهادهای مردمی و خصوصی برای ارتقای کارایی انرژی؛
_ پایش شاخص‌های کلان انرژی با سازوکار مناسب؛
_ بازنگری و تصویب قوانین و مقررات مربوط به عرضه و مصرف انرژی، تدوین و اعمال استانداردهای اجباری ملی برای تولید و واردات کلیه وسایل و تجهیزات انرژی بر و تقویت نظام بر حسن اجرای آنها و الزام تولیدکنندگان به اصلاح فرایندهای تولیدی انرژی بر؛
_ اصلاح و تقویت ساختار حمل‌ونقل عمومی با تاکید بر راه‌آهن درون‌شهری و برون‌شهری به‌منظور فراهم‌کردن امکان استفاده سهل و ارزان از وسایل حمل‌ونقل عمومی؛
_ افزایش بازدهی نیروگاه‌ها، متنوع‌سازی منابع تولید برق و افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر و نوین؛
_ گسترش تولید برق از نیروگاه‌های تولید پراکنده، کوچک‌مقیاس و پربازده برق و تولید هم‌زمان برق و حرارت؛
_ بهبود روش‌های انتقال حامل‌های انرژی از جمله حداکثرسازی انتقال فرآورده‌های نفتی از طریق خط لوله و راه‌آهن.
کشورهای امارت عربی متحده به‌رغم عضویت در اوپک، سرمایه‌گذاری‌های کلانی درباره استفاده از انرژی خورشیدی انجام می‌دهد و هیچ‌گونه تعهدی نیز به توافقنامه پاریس ارائه نداده است.
شکی نیست که هرگونه تعهد به موافقت‌نامه پاریس، اثر مستقیم بر توسعه کشور دارد لذا اغلب کشورهای درحال‌توسعه ریال یا فعلاً تعهدی نداده‌اند و یا تعهدات خود را منوط به بهبود GDP کرده‌اند، نظیر کشورهای چین، شیلی، هند، مالزی، سنگاپور و نظایر آن؛ بنابراین گویا دیپلماسی زیست‌محیطی جمهوری اسلامی ایران از ارزیابی صحیح وضعیت اقتصادی کشور ناتوان بوده است.
نتیجه‌گیری:
بزرگ‌ترین چالش زیست‌محیطی این قرن، کاهش اثرات منفی تغییر اقلیم ناشی از فعالیت‌های بشر بر اکوسیستم‌های طبیعی و انسانی است. حداقل پنج گروه از اقدامات، به طور بالقوه آهنگ گرمایش گازهای گلخانه‌ای را کند می‌کنند. در حال حاضر تمام این روش‌ها موضوع پژوهش‌های گسترده‌ای است که توسط مؤسسات دولتی و خصوصی در حال انجام است. جذب یا جداسازی دی‌اکسیدکربن ناشی از احتراق سوخت‌های فسیلی در یک منبع، حداقل برای منابع ساکن امکان‌پذیر است اما این عمل در حال حاضر هزینه اضافی قابل‌توجهی را به کارخانجات یا نیروگاه‌ها تحمیل می‌کند.
ممکن است برخی از طرح‌های بزرگ مقیاس پیشنهادی در زمینه مهندسی زمین جهت کاهش گرمایش یا رسیدگی به اثرات آن، پژوهش باارزش‌تری باشد. هرچند، بسیاری از آنها احتمالاً بسیار گران و اثبات نشده هستند و احتمالاً خطر بالای صدمات زیست‌محیطی را به همراه دارند.
فناوری‌های انرژی بدون کربن و تجدیدپذیر، هر یک قادرند سهمی در نیازهای روبه‌رشد انرژی داشته باشند و درعین‌حال در افزایش سطح CO2 جو مشارکتی ندارند یا به میزان خیلی کمی سهیم هستند. انجام تحقیقات سبب تداوم در بهبود بالقوه این منابع و نیز کاهش هزینه‌های آن خواهد شد. در حال حاضر، کم‌هزینه‌ترین منبع انرژی بدون انتشار کربن، حفظ انرژی و افزایش کارایی آن است که توسط آژانس‌های دولتی، صنایع و افراد صورت می‌گیرد.
تنها با تلاش‌های متمرکز جهانی که ترکیبی از رهیافت‌های مختلف تعدیل است، می‌توان به کاهش معنی‌دار و قابل‌توجه انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان و تثبیت CO2 جو دست‌یافت.
منابع:
– کتاب تغییر اقلیم (علل، اثرات و راه‌حل‌ها)- نویسنده: جان تی. هاردی – مترجمان: لیلی خزانه‌داری – منصوره کوهی – شهزاد قندهاری – مهدی آسیائی
– کتاب بحرانی به نام تغییر اقلیم – تأمین محتوا: تحریریه مرکز دیدار (گردآوری شده از دفتر طرح ملی تغییر آب‌وهوا، ماهنامه پترولیوم اکونومیست، پایگاه عصر نفت، روزنامه جهان اقتصاد، روزنامه وطن امروز، پایگاه خبری تابناک و خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا))
– ویکی‌پدیا
