مترجم: مریم رشیدخانی؛ مدیر مسئول نشریه” توسعه سبز ” و پایگاه خبری” سبزرسانه”
وقتی زمین را جز اصلی جامعه‌ای بدانیم که به آن تعلق داریم، قادریم با عشق و احترام از آن استفاده کنیم. زیرا ما آن را به‌عنوان کالایی متعلق به خود می‌بینیم. ((آلدولئوبود))
با وقوع انقلاب صنعتی، انسان‌ها توانستند در قرن بیست و یکم پیشرفت بیشتری کنند. فناوری به‌سرعت توسعه یافت، علم پیشرفت کرد و عصر تولید به چشم آمد. در کنار همه این موارد، اثر مهم دیگری به‌عنوان آلودگی صنعتی ایجاد شد. پیش‌ازاین، صنایع کارخانه‌های کوچکی بودند که دود را به‌عنوان آلاینده اصلی تولید می‌کردند.
بااین‌حال، از آن جا که تعداد کارخانه‌ها محدود بودند و فقط ساعات محدود و معینی در روز کار می‌کردند، سطح آلودگی رشد قابل توجیهی نداشت. اما وقتی این کارخانه‌ها به صنایع و واحدهای تولیدی به مقیاس‌های کامل امروزی تبدیل شدند، موضوع آلودگی صنعتی اهمیت بیشتری پیدا کرد.
هر نوع آلودگی که بتوان منبع فوری آن را در شیوه‌های صنعتی ردیابی کرد، آلودگی صنعتی نامیده می‌شود. بیشتر آلودگی‌های کره زمین را می‌توان در برخی از صنایع جستجو کرد. در حقیقت، مسئله آلودگی صنعتی اهمیت زیادی برای سازمان‌هایی که سعی در مبارزه با تخریب محیط‌زیست دارند، پیدا کرده است.
کشورهایی که با رشد ناگهانی و سریع صنایع بزرگ روبه‌رو بوده‌اند، مشکلات جدی را درک کرده و دریافته‌اند که باید فوراً این مشکلات تحت کنترل درآیند.
آلودگی صنعتی چهره‌های مختلفی به خود گرفته است زیرا منابع آبی و بخصوص آشامیدنی را آلوده می‌کند، ناخواسته گازهای سمی را در هوا آزاد می‌کنند و باعث کاهش کیفیت خاک در سراسر جهان می‌شوند.
فجایع زیست‌محیطی عمده و مهمی به دلیل حوادث صنعتی ایجاد شده است البته هنوز هم احتمال این حوادث وجود دارد و تحت کنترل نیستند. در زیر تعدادی از عوامل آلودگی صنعتی که منجر به تخریب محیط‌زیست شده‌اند، ذکر شده است:
حقایق آلودگی صنعتی:
آلودگی صنعتی در حال ویرانی زمین است. همه ملت‌ها تحت تأثیر آن قرار دارند و افراد خستگی‌ناپذیری برای افزایش آگاهی و حمایت از تغییر در جهت کاهش معضلات زیست‌محیطی تلاش می‌کنند.
عوامل اصلی ایجادکننده آلودگی صنعتی عبارت‌اند از:
• سوزاندن زغال‌سنگ
• سوزاندن سوخت‌های فسیلی مانند نفت، روغن و گازهای طبیعی
• حلال‌های شیمیایی که در صنایع رنگرزی و دباغی استفاده می‌شوند.
• گازهای تصفیه شده و ضایعات مایعی که به محیط‌زیست منتقل می‌شوند.
• دفع نامناسب مواد رادیواکتیو
علل آلودگی صنعتی:
۱- فقدان سیاست‌های کنترل آلودگی
فقدان سیاست‌های مؤثر و اجرای ضعیف به بسیاری از صنایع اجازه داده است تا قوانین وضع شده توسط هیئت کنترل آلودگی را دور بزنند که منجر به آلودگی در مقیاس وسیع شد و زندگی بسیاری از مردم را تحت تأثیر قرارداد.
۲- رشد بدون برنامه‌ریزی صنعتی
در اکثر شهرک‌های صنعتی، رشد برنامه‌ریزی‌نشده‌ای رخ داد که شرکت‌ها قوانین و هنجارها را زیر پا گذاشتند و منجر به آلودگی محیط هم در هوا و هم در آب و حتی در خاک شدند.
۳- استفاده از فناوری‌های قدیمی
اکثر صنایع هنوز به فناوری‌های قدیمی متکی هستند و برای تولید محصولات، مقدار زیادی زباله تولید می‌کنند. استفاده از فناوری‌هایی نوین، بخصوص فناوری‌هایی که به کاهش آلایندگی زیست‌محیطی کمک می‌کند هزینه بالا دارد. لذا صنایع برای جلوگیری از هزینه زیاد، هنوز از فناوری‌های سنتی برای تولید محصولات درجه یک استفاده می‌کنند.
۴- حضور تعداد زیادی از صنایع مقیاس کوچک
بســیاری از صنایع و کارخانه‌های مقیاس کوچک که سرمایه کافی ندارند و برای ادامه کار روزانه خود به کمک‌های دولتی وابسته‌اند، اغلب از مقررات زیست‌محیطی فرار می‌کنند و مقدار زیادی گاز سمی را در جو منتشر می‌کنند.
۵- دفع ناکارآمد زباله
آلودگی آب و آلودگی خاک اغلب به دلیل ناکارآمدی در دفع زباله‌ها ایجاد می‌شوند. قرارگرفتن طولانی‌مدت زباله‌ها در معرض آب وهوا منجر به آلوده کردن آنها شده است و باعث مشکلات مزمن سلامتی شده است و در نتیجه مسئله آلودگی صنعتی به یک معضل جدی تبدیل گشته است.
همچنین کاهش کیفیت هوای محیط اطراف موجب بسیاری از اختلالات تنفسی شده است.
۶- جابجا کردن منابع از مکان طبیعی آن در جهان
صنایع به مقدار زیادی مواد اولیه نیاز دارند تا آنها را به محصولات نهایی تبدیل کنند. این امر مستلزم استخراج مواد معدنی بخصوص از زیرزمین و اضافه کردن آن به مواد دیگر است. مواد معدنی استخراج شده در روی زمین ( قرار گرفتن در معرض هوا و یا با ترکیب شدن با مواد دیگر) می‌تواند باعث آلودگی سطح زمین شود.
حتی در هنگام جابجایی بخصوص با کشتی، نشتی برخی از مواد مانند: نفت، روغن، مواد شیمیایی و… می‌تواند باعث آلوده شدن آب دریاها و اقیانوس‌ها شود که برای زندگی دریایی مضر است.
۷- استفاده از منابع طبیعی
مواد اولیه برای صنایع ضروری است و اغلب این عناصر نیاز به بیرون کشیدن از زیرزمین را دارند. یکی از رایج‌ترین اشکال خارج کردن منابع طبیعی خرد کردن زمین است برای نمونه استخراج نفت. وقتی صنایع، مواد معدنی را استخراج می‌کنند، این فرایند باعث آلودگی خاک می شود و برای نمونه در استخراج نفت موجب نشست و ریزش مواد خام و روغن شده که تماس این مواد با خاک برای مردم و حیوانات مضر و حتی کشنده است.
اثرات آلودگی صنعتی بر محیط‌زیست ما
۱- آلودگی آب
آثار آلودگی صنعتی معمولا در مقیاس وسیعی است و ممکن است تا سال‌های زیادی بر اکوسـیستم تأثیر بگذارد. اکثر صنایع برای کار خود به مقدار زیادی آب نیاز دارند. هنگامی که یک سری فرایندها صورت می‌گیرد، آب با فلزات سنگین، مواد شیمیایی مضر، ضایعات رادیواکتیو و حتی لجن‌های آلی تماس پیدا می‌کند.
این‌ها در اقیانوس‌ها، دریاهای آزاد یا رودخانه‌ها ریخته می‌شوند. در نتیجه، بسیاری از منابع آبی ما دارای مقدار زیادی ضایعات صنعتی می‌شوند که بر سلامت اکوسیستم تأثیر جدی می‌گذارد. همان آب توسط کشاورزان جهت آبیاری مورداستفاده قرار می‌گیرد که بر کیفیت غذای تولید شده تأثیر می‌گذارد.
آلودگی آب در حال حاضر بسیاری از منابع آب‌های زیرزمینی را برای انسان و حیات‌وحش غیرقابل‌استفاده کرده است. در بهترین حالت می‌توان آن را برای استفاده بیشتر در صنایع بازیافت کرد.
۲- آلودگی خاک
آلودگی خاک مشکلاتی را در کشاورزی ایجاد کرده و پوشش گیاهی محلی را از بین میبرد. همچنین باعث ایجاد مشکلات مزمن بهداشتی و سلامتی برای افرادی می‌شود که روزانه با چنین خاکی در تماس هستند.
۳- آلودگی هوا
آلودگی هوا منجر به افزایش شدید بیماری‌های مختلف شده و همچنین بر زندگی روزانه ما تأثیر می‌گذارد. با ظهور بسیاری از صنایع کوچک، متوسط و بزرگ، آلودگی هوا و عوارض آن بر سلامت مردم و محیط‌زیست تأثیر گذاشته است.
۴- انقراض حیات‌وحش
به‌طورکلی، موضوع آلودگی صنعتی به ما نشان می‌دهد که موجب ازبین‌رفتن ریتم‌ها و الگوهای طبیعی شده، به این معنی که حیات‌وحش به‌شدت تحت تأثیر قرار می‌گیرد. زیستگاه‌ها از بین می‌روند، گونه‌ها در حال انقراض هستند و بازیابی و بهبود محیط‌زیست برای هر بلای طبیعی دشوارتر شده است.
البته پاک‌سازی و از بین بردن آثار حوادث بزرگ صنعتی مانند نشست نفت، آتش‌سوزی، نشست مواد رادیواکتیو و خسارت به اموال بسیار دشوارتر است زیرا تأثیر بیشتری در بازه زمانی کوتاه‌تر دارند.
۵- گرمایش جهانی
با افزایـش آلودگی‌های صنــعتی، گرمایش زمین با سـرعت ثابتی در حال افزایش است. دود و گازهای گلخانه‌ای توسط صنایع در هوا منتشر می‌شوند که باعث افزایش گرمایش زمین می‌گردند.
ذوب شدن یخچال‌های طبیعی، انقراض خرس‌های قطبی، سیل، سونامی و طوفان‌ها از جمله آثار گرمایش جهانی است.
۶- ازدست‌دادن تنوع زیستی
آلودگی‌های صنعتی همچنان به زمین و همه ساکنان آن به دلیل ضایعات شیمیایی، آفت‌کش‌ها، مواد رادیواکتیو و غیره آسیب می‌رساند. حیات‌وحش و اکوسیستم‌ها را تحت تأثیر قرار داده و زیستگاه‌های طبیعی را مختل می‌کند حیوانات در حال انقراض هستند و زیستگاه‌ها نابود می‌شوند.
افزایش مایعات و جامدات و ضایعات خطرناک، سلامت اکوسیستم را تحت تأثیر قرار می‌دهند و بر امنیت غذا، آب و سلامت تأثیر می‌گذارد.
پاک‌سازی آلودگی‌های صنعتی، نظیر نشت نفت و مواد رادیواکتیو، سال‌ها تا دهه‌ها طول می‌کشد.
۷- رسوبات جوی
غنی‌سازی کادمیوم خاک نیز می‌تواند با آلودگی صنعتی مرتبط باشد. خاک‌های سطحی آلوده به غنایم معدنی طیف گسترده‌ای از غلظت CD را نشان داده است.
پساب‌های صنعتی معمولاً پس از شفاف‌سازی در حوضچه‌های انتهایی به سیستم‌های زهکشی آب‌های سطحی تخلیه می‌شوند. تحقیقات اخیر نشان داد که غلظت بسیار بالایی از CD در رسوبات کنار و پایین رودخانه‌ها وجود دارد.
راه‌های کنترل یا کاهش آلودگی صنعتی
موضوع آلودگی صنعتی برای همه ملت‌های روی کره زمین بحرانی است. با افزایش اثرات زیان‌آور آلودگی صنعتی، بسیاری از افراد و آژانس‌ها هستند که برای کاهش ردپای کربن تلاش می‌کنند و به شیوه‌های دوستدار محیط‌زیست زندگی و کار می‌کنند.
بااین‌حال، آلودگی صنعتی هنوز بیداد می‌کند و سال‌ها طول می‌کشد تا کنترل و قوانین مناسب اجرا شود.
برای جستجوی راه‌های دائمی برای این مشکلات می‌توان گام‌های زیادی برداشت.
۱- کنترل منابع
قبول و استفاده از فناوری‌های جدید، آموزش کارآمد کارکنان برای استفاده ایمن و توسعه فناوری بهتر برای رفع ضایعات و وظیفه‌شناسی بیشتر در مورداستفاده از مواد اولیه می‌تواند به کنترل آلودگی صنعتی در منابع کمک کند.
۲- بازیافت
بازیافت آب‌های آلوده در صنایع تاحدامکان موجب افزایش تلاش‌های بازیافت برای کاهش آلودگی صنعتی می‌گردد.
۳- پاک‌سازی منابع
برای تمیزکردن آب و خاک باید از روش‌های آلی استفاده کرد، مانند استفاده از میکروب‌هایی که از فلزات سنگین و ضایعات به‌عنوان غذای طبیعی استفاده می‌کنند. اتاق‌های خنک‌کننده یا سطل‌های زباله باید توسعه داده شوند تا صنایع بتواند آب موردنیاز خود را بازیافت کنند به‌جای اینکه آن را به منابع آب طبیعی که از آن آمده است بازگردانند.
۴- انتخاب سایت صنعت
درنظرگرفتن مکان سایت‌ها و تأثیر احتمالی بر محیط اطراف می‌تواند پیامدهای زیان‌آور را کاهش دهد.
۵- رفتار مناسب با پسماندهای صنعتی
با توسعه و پیاده‌سازی امکانات تصفیه مناسب برای رسیدگی به ضایعات صنعتی و عادات مناسب می‌توان آلودگی را کاهش داد.
۶– بازسازی زیستگاه‌ها و جنگل‌داری
بازسازی زیستگاه‌ها با کاشت بیشتر درختان و گیاهان می‌تواند به خانه‌های حیات‌وحش بازگردد و درختان می‌توانند به تصفیه هوا با اکسیژن کافی کمک کنند و به‌عنوان یک حائل در برابر محیط عمل کنند.
۷- قوانین سختگیرانه و اجرا
آژانس حفاظت از محیط‌زیست (EPA) برای اصلاح آسیب ناشی از آلودگی صنعتی کار می‌کند. باید قوانین سختگیرانه‌تری برای اقدام علیه شرکت‌هایی که از پروتکل مناسب پیروی نمی‌کنند و پاداش‌های قابل‌توجهی برای شرکت‌هایی که درست کار می‌کنند، وجود داشته باشد. این امر مستلزم ایجاد سیاست‌هایی است که از سوءاستفاده از زمین جلوگیری می‌کند.
۸- ارزیابی منظم تأثیرات زیست‌محیطی
داشتن یک شرکت یا صنعت باید مسئول مستلزم ارزیابی منظم تأثیرات محیطی باشد و گزارش ارزیابی‌ها انجام گردد. در صورت مشاهده آثار مضر در طول بازبینی، اقدامات لازم باید برای اصلاح پیامدهای منفی اعمال شود.
منبع:
