یک فعال محیط زیست همزمان با روز ملی کودک و محیط زیست توجه به موضوع محیط زیست را اولین و مهم‌ترین مسئله بشریت دانست و درباره آموزش آن به کودکان گفت: آموزش مفاهیم محیط زیستی برای بزرگسالان لازم است تا به کودکان منتقل کنند و این یک رابطه لازم و ملزوم است.
عباس محمدی درباره میزان آموزش مفاهیم پایه محیط زیستی به کودکان در خانواده اظهار کرد: به‌صورت طبیعی آموزش و تربیت از خانواده آغاز می‌شود. آموزش محیط زیست یک رابطه دو جانبه بین خانواده و کودک است؛ بدین جهت پدر و مادری که با مفاهیم اولیه محیط زیستی آشنا نباشند کودک نیز یاد نخواهد گرفت.
وی افزود: بخش بزرگی از وظیفه آموزش به عهده دولت و آموزش و پرورش است. به این صورت که در مدارس، عناوین درسی تعیین شده توسط دولت به کودکان آموزش داده می‌شود.
محمدی به موضوع آموزش عمومی اشاره کرد و توضیح داد: آموزش عمومی محیط زیست در رسانه‌های عمومی رادیو و تلویزیون – که عمدا دولتی هستند – به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم دارای اهمیت است تا همه با مفاهیم اولیه آشنا شوند سپس به کودکان و نوجوانان انتقال دهند.
این فعال محیط زیست ادامه داد: آموزشی که برای بزرگسالان لازم است و به کودکان داده می‌شود یک رابطه لازم و ملزوم دارند. در جامعه‌ای که خانواده و مسئولان آموزش و پرورش به محیط زیست اهمیت دهند، نقشی برای افراد آن جامعه شکل می‌گیرد و به طبیعت و محیط زیست خود توجه می‌کنند.
محمدی به شرح حال وضعیت محیط زیست جامعه ایرانی پرداخت و گفت: غالبا جامعه درگیر مسائل دیگری است، به همین علت محیط زیست در اولویت‌های بعدی قرار می‌گیرد.
این فعال محیط زیست تاکید کرد: محیط زیست اولین و مهم‌ترین مسئله بشریت است چراکه محیط زندگی ماست و در آن نفس می‌کشیم. در ایران حداقل تا پنج سال گذشته برخی مسئولان پرداختن به مسائل محیط زیست را صحبت درباره موضوعات لوکس می‌دانستند. در یک دهه اخیر به علت فعالیت سازمان‌های مردم نهاد، عموم مردم، فضای مجازی و رسانه‌ای، آگاهی محیط زیستی بسیار افزایش پیدا کرده است اما عمل به آن که عمدتا بر عهده دولت است روند معکوس داشته و تنها به مدح و ستایش محیط زیست پرداخته‌اند.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه در کلانشهرهایی مانند اراک و اصفهان با مشکلات آلودگی هوا و آب روبه‌رو هستیم. در تهران مقداری آلودگی‌های ناشی از بنزین کم شده اما با مشکل گردوغبار مواجه شده‌ایم. در گذشته در فصل زمستان با پدیده وارونگی دما روبه‌رو بودیم اما اکنون در دیگر فصل‌ها نیز با این پدیده مواجه هستیم. خودروها همچنان غیراستاندارد هستند و وضعیت محیط زیست شهری به مراتب بدتر از محیط زیست طبیعی است.
محمدی به ذکر مثالی از وضعیت جاده‌ها برای سفر به استان‌های شمالی پرداخت و گفت: امتداد رودخانه‌ها و دره‌های جاده‌ها به معادن شن و ماسه- کالای کم ارزش و دارای جایگزین – تبدیل شده است. در اقدامات ساختمانی می‌توان با بازیافت نخاله‌های ساختمانی مصالح لازم را تامین کرد اما با حفر دره و رودخانه برای ایجاد معدن سرزمین فروشی می‌شود.
راه دوستی کودک با محیط زیست
وی الفت با طبیعت را اولین گام برای علاقه‌مند شدن کودک به محیط زیست دانست و افزود: الفت با طبیعت به وسیله گام برداشتن و گشت در طبیعت حاصل می‌شود این در حالیست که کودک در حال رشد که شاهد تخریب و آلودگی شهر، ریختن زباله در جاده‌ها و کاویدن کوه و جنگل‌هاست طبیعتا الفت با طبیعت پیدا نمی‌کند، به عبارتی طبیعتی نمی‌بیند که بتواند با آن الفت پیدا کند.
محمدی ادامه داد: اگر بخواهیم نسل به نسل حافظ طبیعت باشیم و باقی‌مانده فضاهای طبیعی کشور را حفظ یا بخش‌های صدمه دیده را احیا کنیم، تنها راه این است که باید مجدانه در جهت جلوگیری از تخریب و آلوده‌سازی محیط زیست موجود عمل کنیم. در غیر این صورت کودک زباله گردی که در حاشیه شهر به دنیا آمده یا کودکی که در فقر، گرفتاری و محیطی مخروبه با طبیعت آلوده بزرگ می‌شود، چطور می‌تواند در حفاظت از طبیعت نقش ایفا کند؟
میزان آموزش موضوعات محیط زیستی در مدارس کافی است؟
این فعال محیط زیست درباره آموزش محیط زیست در مدارس توضیح داد: تقریبا چیزی به نام آموزش محیط زیست در مدارس وجود ندارد. در چند سال گذشته مواردی به برخی درس‌ها به‌صورت بسیار ناچیز اضافه شده است حتی در هشت سال گذشته کتابی را برای پایه یازدهم به عنوان ۲ واحد آموزش محیط زیست تدوین کرده‌اند که آن کتاب نیز پر از ایراد است و مدارس نیز آن را خیلی جدی نمی‌گرفته‌اند.
محمدی درباره روش آموزش محیط زیست در مدارس به ارائه راهکارهایی پرداخت و گفت: آموزش محیط زیست به معنای تدوین کتاب روش موفقی نیست. نظام آموزشی ما مشکلات بسیاری دارد چراکه صرفا انبوهی از فرمول و درس‌ها را برای کسب نمره قبولی و طی کردن مراحل تحصیلی می‌خوانیم. محیط زیست موضوع زندگی است و باید فضایی به وجود آوریم که کودکان با عناصر طبیعت زندگی کنند.
وی اضافه کرد: کودکان باید در فضای سبز پر از درخت، بوته، گیاه و حیواناتی مانند پرندگان زندگی کنند و درس بخوانند. به عنوان مثال به جای گذران دو واحد درسی و کسب نمره مطلوب، یک روز در هفته یا ماه را با حضور مربیان و تحصیل‌گران محیط زیست در طببعت سپری کنند تا متوجه این دارایی طبیعی ارزشمند شوند. اینگونه با طبیعت الفت پیدا می‌کنند سپس می‌توان درباره ارزش عناصر با آن‌ها صحبت کرد.
آموزش محیط زیست هم سن دارد؟
این فعال محیط زیست به محدوده سنی کودکان برای آموزه‌های لازم محیط زیستی اشاره کرد و افزود: متخصصان تعلیم و تربیت که به مسائل محیط زیستی نیز توجه دارند معتقدند کودک زیر ۱۲ سال را نباید با فاجعه‌ها و تخریب‌هایی که در محیط زیست شاهد آن‌ها هستیم، نگران، افسرده و ناامید کنیم چراکه به خاطر ناتوانی در حل مشکل احساس عجز خواهد کرد. به عبارتی با کودکان زیر ۱۲ سال لزومی ندارد که درباره آلودگی هوا و تفکیک پسماند صحبت کرد. کودک زیر ۱۲ سال تنها باید با حضور در طبیعت سالم و مشاهده رفتار مربی خود به آشنایی با درخت، بوته و خاک بپردازد. طبیعت را لمس کند و با آن دوست شود. از ۱۲ سالگی – تقریبا آغاز دوران راهنمایی – می‌توان به‌تدریج جایگاه درخت در طبیعت و انواع اکوسیستم‌ها را در عرصه و نه در مدرسه و پشت میز به او آموزش داد.
لزوم بازنگری در نظام آموزشی
محمدی تاکید کرد: متاسفانه در تمامی این موارد نقص اساسی داریم. باتوجه به این عوامل لازم است در تمامی عرصه‌های نظام آموزشی به‌ویژه محیط زیست بازنگری صورت بگیرد همچنین همزمان با این بازنگری، خانواده‌ها و بزرگسالان در فضای عمومی جامعه با امر محیط زیست آشنا شوند تا بتوانند در خانه مسائلی مانند صرفه جویی در مصرف آب، تفکیک زباله‌ها و استفاده نکردن از مواد شیمیایی مانند حشره‌کش‌ها به صورت افراطی را به شکل مناسبی به کودکان خود منتقل کنند.
چه سرفصل‌هایی نیاز به آموزش دارند؟
وی به اولویت‌بندی سرفصل‌های لازم در متون درسی و کار عملی کودکان پرداخت و گفت: کودکان در سطح دبستان باید با محیط آشنا شوند و به صورت مداوم برنامه گشت در طبیعت حتی در فضایی مانند پارک‌ها به صورت آزادانه، راحت و با مراقبت‌های خاص نه به سبک اردوهای سخت با نظم و ترتیب سربازخانه‌ای داشته باشند. در مقطع دبستان این اقدام بهترین آموزش خواهد بود. به عبارتی ما بین دیگر دروس به صورت غیرمستقیم باید به آموزه‌های محیط زیستی، دوستی با طبیعت، حیات وحش، جنگل، خاک و … پرداخته شود.
این فعال محیط زیست به انبوه اشعار و متون قدیمی موجود مربوط به ۲۰۰۰ سال قبل در فرهنگ و ادب فارسی اشاره و اظهار کرد: در این شعرها و متون به صورت غیرمستقیم عشق به طبیعت نهادینه و آموزش داده می‌شد. جای این موارد در کتاب‌های درسی مدارس بسیار خالی است و باید بیشتر به موضوعات ضروری مانند محیط زیست پرداخته شود.
محمدی در پایان خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین وظیفه‌های دولت آموزش محیط زیستی است و یکی از مسائلی محسوب می‌شود که باید در سطح خانواده، مدارس از سطح دبستان تا دانشگاه و حتی تا آخر عمر مهم‌ترین موضوع باشد. محیط زیست موضوعی لوکس نیست بلکه پهنه‌ای است که همه ما در آن زندگی می‌کنیم اما به آن توجه کافی نمی‌شود. بدین جهت لازم است حاکمیت شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کند تا بتوانیم با گفتمان ملی به‌راحتی درباره محیط زیست و طبیعت صحبت کنیم و اقدام لازم را برای حفظ و نجات آن انجام دهیم./منبع : ایسنا
