آلودگی هوا با ورود صنایع به ایران، همواره از معضلات تلنبار شده و درعین حال حل نشده‌ی مدیریت کلان کشور بوده است. پژوهش‌های فراوان و مباحث و لوایح قانونی هم در ظاهر دردی از آسمان آلوده شهرها دوا نکرده است.
محسن جمشیدی انگاس ، به منظور بررسی علل این پدیده و تشدید آن و همچنین راهکار مقابله با آلاینده‌ها اظهار کرد: دی اکسید گوگرد از جمله آلاینده‌های موجود در هوا است، این آلایندگی در اثر مصرف سوخت‌های فسیلی وارد محیط می‌شود.
وی یادآور شد: ۵ دسامبر ۱۹۵۲ لایه غلیظی از مه خیابان‌های لندن را پوشاند. این مه مرطوب معمول زمستانی نبود، بلکه مه‌دود سمی متشکل از دی‌اکسید گوگرد ناشی از سوزندان زغال سنگ در کارخانجات صنعتی و اجاق‌های آشپزی خانه‌های لندن بود. در این حادثه غلظت بالای دی اکسید گوگرد به همراه ذرات معلق باعث مرگ و میر تعداد زیادی از افراد شد.
به گفته این کارشناس حوزه محیط زیست، استفاده زیاد از سوخت‌های فسیلی مانند زغال سنگ، بنزین و گازوئیل باعث آزاد شدن گازهای سمی دی اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن در اتمسفر می‌شود. دی اکسید گوگرد ماده اولیه تولید اسید سولفوریک است. وقتی که باران می‌بارد دی اکسید با جذب آب تبدیل به اسید سولفوریک می‌شود که اسید سولفوریک باران یا همان باران اسیدی است.
جمشیدی انگاس عنوان کرد: اسید سولفوریک تولید شده در باران اسیدی در ۱۰ دقیقه در غلظت ۲ تا ۳ سبب مشکلات تنفسی جدی و تنگی نفس می‌شوند و در غلظت‌های بالاتر و درازمدت سبب وارد شدن co ۲ به خون می‌شود و تغییر در DNA کروموزوم‌ها و ژن انسان‌ها را به دنبال دارد. همچنین مقاومت بدن را در مقابل بیماری‌های عفونی را کاهش می‌دهد.
وی در خصوص تولید و انتشار ترکیب گوگردی که در هوای کلانشهرها وجود دارد، گفت: در فصل زمستان مصرف کاربری‌های خانگی و تجاری گاز افزایش می‌یابد و در زمستان با کاهش گاز صنعتی روبه‌رو هستیم که برخی از مراکز صنعتی از جمله نیروگاه‌ها به ویژه نیروگاه‌های حرارتی برای تولید برق ناچارند از سوخت‌های مایع از جمله مازوت استفاده کنند.
“اینورژن” قاتل خاموش در نتیجه احتراق
این عضو هیات علمی دانشگاه ادامه داد: در این فصل، با توجه به مصرف زیاد مازوت در نیروگاه‌ها و مراکز پراکنده صنعتی و پیرامون شهرها پدیده “اینورژن” اتفاق می‌افتد؛ که به آن آلاینده‌های ثانویه مونوکسید کربن نیز می‌گویند. این نوع آلایندگی در واقع قاتل خاموشی در نتیجه احتراق است که سبب آسیب به قلب و عروق، رفتارهای عصبی و بر جنین در زنان باردار اثر مخرب دارد.
جمشیدی انگاس اضافه کرد: هنگام “دم” اکسیژن هوا به هموگلوبین می‌چسبد و خون رسانی و اکسیژن رسانی انجام می‌دهد. به دلیل اینکه این هموگلوبین میل ترکیبی بالا با مونوکسید کربن دارد، اکسیژن را پس می‌زند و مونوکسیدکربن سوار هموگلوبین می‌شود و ارتباطات را برقرار می‌کند که میل ترکیبی آن ۲۲۰ برابر بیشتر از اکسیژن است. در محیط‌های آلوده ترکیبی کربوکسی هموگلوبین در هوا افزایش می‌یابد و ظرفیت اکسیژن رسانی بدن کاهش و انسان احساس خفگی پیدا می‌کند. این به خاطر افزایش کربوکسی هموگلوبین در بدن است.
وی درخصوص آلودگی در جوار صنایع نفت و گاز اظهار کرد: فلرینگ مشعل‌ها در این مناطق آلاینده‌های زیادی تولید می‌کنند، برای مدیریت آنها طرح‌های مختلفی وجود دارد که یکی از آنها پروژه جمع‌آوری گازهای فلر و استفاده از آن در یک فرایند دیگر است.
استفاده از گاز فلر برای حل مشکل افت فشار چاه‌های گاز
این عضو هیات علمی دانشگاه با بیان اینکه از گازهای فلر می‌توان برای ازدیاد برداشت در چاه‌هایی که دچار افت فشار گاز شده‌اند، استفاده کرد، تصریح کرد: بر اساس آمارها، ۱۵۰ میلیارد متر مکعب گاز به صورت فلرینگ در پالایشگاه‌های دنیا سوزانده و وارد محیط می‌شود که این مقدار معادل یک سوم گاز مصرفی اروپا است.
جمشیدی انگاس با بیان اینکه ایران جزء ۱۰ کشور اول فلرینگ است، افزود: متاسفانه ضعف در تکنولوژی و مشکلات فنی مانع استفاده از گازهای فلر در کشور شده است.
برخی راهکارهای کاهش آلودگی هوا
وی گفت: از جمله راهکارهای کاهش آلودگی هوا در اماکن مسکونی، تجاری و اداری، هوشمندسازی موتورخانه‌های سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی است، کنترل آلودگی ناشی از سامانه‌های گرمایشی و سرمایشی و افزایش راندمان احتراق این سیستم‌ها و استفاده از سوخت‌های مناسب، نصب سامانه‌های فیلترینگ و صافی بر روی آنها و توسعه و افزایش سهم حمل و نقل عمومی در ناوگان‌های شهری می‌تواند بر کاهش آلاینده‌ها تاثیر داشته باشد.
وی با تاکید بر اینکه استفاده از خودروهای شخصی و خصوصی در کاهش آلایندگی‌ها تاثیر چشمگیری دارد، افزود: بر اساس آمارها حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد خودروها تک سرنشین هستند که آمار قابل توجهی در تولید آلودگی است.
این کارشناس HSE، افزایش ظرفیت تولید و توزیع برق از سوی نیروگاه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر نظیر نیروگاه‌های بادی، خورشیدی زمین گرمایی را مورد تاکید قرار داد و افزود: توجه و حمایت از شبکه هوشمند انرژی و کنترل دقیق خودروهای دیزلی که در اماکن شهری تردد می‌کنند، الزام اجرای معاینه فنی یا نصب صافی، فیلتر دود و ذرات در اگزوز، تولید تکنولوژی‌های نوین هایتک موتورسیکلت‌های برقی و خودروهای برقی در داخل کشور و نظارت بر تعویض کاتالیزور خودروهای عمومی شهری در کاهش آلودگی‌ها تاثیرگذار است.
جمشیدی انگاس با تاکید بر لزوم افزایش سرانه فضای سبز در شهرها و حریم شهرها گفت: با کاشت گیاهان بومی و مناسب ثبت و پایش و بررسی گزارش‌های مدون، شاخص‌های مورتالیتی و موربیدیتی ناشی از آلودگی هوا کم خواهد شد.
وی مهار اکوسیستم‌های آبی از جمله تالاب‌ها را بسیار مهم دانست و تصریح کرد: ریزگردها از نواحی مرزی و شهرهای مجاور می‌آیند توجه به سلامت اکوسیستم‌های آبی آب تالاب‌ها از جمله دریاچه ارومیه و بررسی سایر اکوسیستم‌های آبی تاثیر چشمگیری بر سلامت هوا دارد.
به گفته این کارشناس حوزه محیط زیست، در ساخت واحدهای صنعتی تجاری استفاده از استانداردها مراجع ملی و بین المللی مثل آی پی‌ای و آی پی آی استفاده شود. سیستم‌های پایش لحظه‌ای آنلاین مانیتوری مستقر و خروجی آلاینده‌ها را در واحدهای صنعتی ثبت و گزارش می‌دهند که این امر در کنترل‌های دقیق و شدید موثر است.
جمشیدی انگاس با اشاره به مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی طرح‌های صنعتی به نام آی آی ای، ادامه داد: طبق ماده ۱۰۵ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی اجتماعی و فرهنگی همه طرح‌های پروژه‌های بزرگ تولیدی خدماتی باید پیش از اجرا و در مرحله مطالعات امکان‌سنجی و مکان یابی بر اساس ضوابط پیشنهادی شورای عالی حفاظت محیط زیست و مصوبه هیات وزیران مورد ارزیابی محیط زیست قرار گیرد. رعایت نتایج ارزیابی از سوی مجریان طرح و پروژه‌ها الزامی است اما در کشور ما بسیاری از طرح‌ها وجود دارد که مطالعه آنها به نتیجه نرسیده و مشکلاتی را ایجاد کرده است.
جریمه‌های ۵۰ هزارتومانی محیط زیستی!
وی با بیان اینکه مجازات‌های جرائم محیط زیستی از جمله ملایم‌ترین مجازات‌های کیفری در کشور ما هستند، گفت: اگر فعل یا ترک فعل قوانین محیط زیستی را بررسی کنیم، می‌بینیم که میزان مجازات با آن عنوان مجرمانه به هیچ عنوان سنخیتی ندارد. برای مثال ایجاد آلودگی محیط زیست که نقض یک قانون است فقط یک سال حبس به دنبال دارد. یعنی اگر یک منبع آلاینده عظیمی را وارد فضای و محیط کنید یا آب را آلوده کنید که باعث صدمه به اکوسیستم آبی شود یا منجر به خطر افتادن سلامت جامعه شود نهایت تا یک سال حبس دارید، یا میزان مجازات تردد وسیله نقلیه بدون گواهی معاینه فنی کمتر از ۵۰ هزار تومان است و یا احتراق ناشی از زباله به جای دفن بین ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومان جزای نقدی دارد!
این کارشناس HSE اظهار کرد: مجازات‌های ملایم محیط زیستی سبب شده که طرح‌ها و پروژه‌های صنعتی در نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها با وجود اثرات تخریبی و غیر قابل جبران به عنوان یک ابزار قدرتمند برای دستیابی به توسعه باشند. در ایران حدود ۵۲ طرح و پروژه مطالعات ارزیابی محیط زیست دارند. این بدان معنا است که ما در این حوزه ضعف داریم و عملاً بازدارندگی یا ضمانت اجرایی در قوانین ارزیابی مطالعات محیط زیستی وجود ندارد.
منبع: ایسنا
