با استناد به مقالات منتشر شده، تغییر اقلیم یکی از مهمترین چالش‌های قرن جاری است و وقوع سیل‌های با شدت بالا، گرما، سرماهای بی‌موقع، تکرار بیشتر خشکسالی‌ها، بالا آمدن سطح آب دریاها، طغیان آفات و بیماری‌های گیاهی، کاهش ضخامت لایه اُزن، گرم شدن جهانی هوا و ذوب شدن یخ‌های دائمی از جمله مواردی است که بحث تغییر اقلیم را در دهه جاری در جهان بیشتر مطرح کرده است.
در سال ۲۰۲۳ سازمان هواشناسی جهانی هواشناسی شعار سالانه خود را تحت عنوان «آینده هوا، اقلیم و آب در گذر نسل ها» نامگذاری کرده که مقدار تغییر اقلیم در آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است. آب و هوا یکی از ارکان بنیادین زندگی بشر محسوب می شود و با پیشرفت و توسعه در جهان حفاظت از آن روز به روز اهمیت بیشتری می یابد. تغییر آب و هوا یکی از پیچیده ترین مشکلاتی است که بشر در حال و آینده با آن مواجه است. انسان با بی توجهی به قوانین حاکم بر طبیعت و عدم شناخت مسائل زیست محیطی مرتبط با آن عامل اصلی این تغییرات محسوب می شود. تغییرات ثبت شده در ایستگاه های هواشناسی و کشتی ها نشان می دهد که از اوایل قرن بیستم هوای سطح زمین و دریا به طور متوسط ۰.۴۵ درجه سانتی‌گراد گرم تر شده است.
عقب نشینی و ذوب شدن یخ های قطبی از پایان قرن ۱۹ شواهد تاریخی مبنی بر گرم شدن هوای کره زمین است. تحقیقات و بررسی ها نیز در ایران نشان می دهد که از بارش های منجمد کاسته شده و به جای آن بارندگی های رگباری که اغلب با سیل همراه است، در غیرفصل و با شدت بیشتری ریزش می کند. در سال های اخیر همه شاهد وقوع این‌گونه پدیده‌های ناگوار در جهان و کشور بوده ایم که حاصل آن خسارات مالی و جانی فراوان بوده است. وقوع تغییرات اقلیمی و آثار ناخوشایند آن به نوبه خود اثرات اقتصادی، اجتماعی فراوانی را به همراه دارد که سیاستگذاران و مدیران برنامه ریز کشور باید از هم اکنون راه چاره برای مقابله با تغییرات زیان بار این تغییرات بیندیشند.
تغییر اقلیم و تأثیری که بر زندگی مردم می‌گذارد در بسیاری از مقالات و نشست‌های تخصصی بررسی و مطرح شده است اما کمتر به موضوع «تغییر اقلیم و تأثیر آن بر سلامت» پرداخته شده است. سلامت نیز از وجوه زندگی انسان است که با تغییرات اقلیمی و تبعات آن در ارتباط است بنابراین خبرگزاری دانشجویان ایران در همدان این موضوع را در قالب یک میزگرد با متخصصان امر بررسی کرده تا ضمن بیان اینکه اساساً تغییر اقلیم چیست و ما در چه وضعیتی قرار داریم، تأثیر آن بر سلامت جامعه را نیز توضیح دهد.
دماها عمدتاً روند افزایشی دارد و نظم بارش بهم خورده است
مدیرکل هواشناسی استان همدان در این نشست با بیان اینکه «اقلیم» میانگینی از شرایط جوی بلندمدت است، اظهار کرد: تغییر اقلیم در شرایطی رخ می‌دهد که این میانگین تغییر کند و بیشترین نمود و نما در تغییرات اقلیمی مربوط به بارش و دما است.
حسین عابد تصریح کرد: میانگین دمای هوا طی ۱۵۰ سال گذشته یک درجه سلسیوس افزایش پیدا کرده و دماهای کمینه بالاتر رفته است؛ به عنوان مثال دماهای صبحگاهی در همدان مانند ۵۰ سال گذشته سرد نیست و گرم‌تر شده است.
وی ادامه داد: اسناد می‌گویند که دماها عمدتاً روند افزایشی دارد و نظم بارش بهم خورده، یعنی بارش‌ها کمتر و بیشتر یا نوع بارش‌ها متفاوت شده و مثلاً در بارش‌های رگباری، حجم بیشتری در زمان کوتاه‌تری باران می‌بارد در ضمن افزایش دما باعث می‌شود که بارش‌ها از حالت جامد خارج شود.
مدیرکل هواشناسی استان همدان با بیان اینکه همه اذعان دارند تغییر اقلیم بزرگترین چالش برای بشر است، مطرح کرد: براساس سناریوهای موجود، در بهترین شرایط تنها می‌توان وضعیت موجود را حفظ کرد، اهدافی که برای کنترل تغییرات اقلیمی وجود دارد عملاً به علت سودجویی کشورهای پیشرفته به نتیجه نمی‌رسد.
وی با اشاره به اینکه ۱۸ تا ۲۲ درجه سلسیوس بهترین بازه دمایی است، توضیح داد: سال ۱۴۰۰، گرم‌ترین سال در ۴۵ سال گذشته کشور بوده و صبح‌های همدان گرم شده که همین موضوع بر روی محصولات کشاورزی و به دنبال آن امنیت غذایی و سلامت مردم تأثیرگذار است. از اواسط دهه ۷۰ دمای استان با جهش همراه بوده و خشکسالی طبیعی است، از طرفی چون این مسأله تأثیرگذاری زیادی دارد، به بحران تبدیل شده است.
عابد با یادآوری سه دوره تَر سالی در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹، گفت: پیک بارش سالانه در این سال‌ها به ۵۲۰ میلی‌متر و میانگین بارش سالانه به ۳۱۰ میلی‌متر رسید اما در سال‌های ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ وضعیت بدی داشتیم و طی ۲۴ ماه مجموع بارش‌های ما به ۱۰۵ میلی‌متر رسید.
وی ادامه داد: ۴۳ مخاطره طبیعی در دنیا وجود دارد که ۳۴ مورد آن به آب و هوا مربوط است و ادعا می‌شود که ۲۴ مورد از این مخاطرات در همدان وجود دارد، یعنی می‌تواند به جان و مال مردم آسیب برساند.
مدیرکل هواشناسی استان همدان اعلام کرد: در سال گذشته ۹۳ بولتن، یک هشدار نارنجی و ۹ هشدار زرد به علت عدم بارش و خشکسالی در همدان صادر کردیم.
عابد در رابطه با پیش‌بینی وضعیت اقلیمی جهان، خاطرنشان کرد: اسناد و مستندات کشور ما و کشورهای توسعه یافته نشان می‌دهد که در آینده، بارش کمتر و دماها افزایش پیدا می‌کند.
وی در رابطه با بایدهای کنترل تغییرات اقلیمی، بیان کرد: ما نمی‌توانیم دخل و تصرفی در این موارد داشته باشیم چراکه یک مسأله جهانی است و مرز سیاسی ندارد بنابراین تمام دنیا باید در این راستا گام بردارند.
تغییرات اقلیمی امنیت غذایی را به خطر می‌اندارد
رئیس اداره نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان نیز با حضور در نشست ایسنا، با بیان اینکه تغییر اقلیم از سال ۱۹۷۰ وضعیت جدی به خود گرفت، توضیح داد: انقلاب صنعتی و ورود آلاینده‌ها باعث ایجاد تغییراتی در آب و هوا شد و نگرانی‌هایی در درازمدت به علت گرمایش زمین ایجاد کرد.
ایرج اسدی تصریح کرد: مصرف سوخت‌های فسیلی، فرآیند صنعتی گازهای گلخانه‌ای، فعالیت دامداری‌های صنعتی و سوءمدیریت پسماندها باعث می‌شود تا روند تغییر آب و هوا را شاهد باشیم.
وی خاطرنشان کرد: در مبحث تغییر آب و هوا بیشتر در رابطه با تأثیر آن بر دریا، آب و کشاورزی صحبت شده و کمتر به موضوعی مانند سلامت پرداخته شده است. تغییر اقلیم اثرات مستقیمی بر روی آب دارد اما ما نیازمند این هستیم تا اثرات غیرمستقیم را نیز بررسی کنیم.
رئیس اداره نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان با اشاره به تغییر وضعیت آب و هوا در همدان، مطرح کرد: در مقاطعی مردم به علت آب و هوای خنک به همدان می‌آمدند اما الان نمی‌توانیم بگوییم همدان همچنان همان شرایط را دارد.
وی یادآور شد: تغییرات اقلیمی تنوع زیستی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، جانوران کمتر تردد می‌کنند و به دنبال آن آفات افزایش پیدا می‌کنند، در نتیجه امنیت غذایی به علت کاهش محصول به خطر می‌افتد.
اسدی با بیان اینکه تغییر اقلیم سطوح مختلف جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، ادامه داد: در سال گذشته مردم برای تأمین آب در همدان، دغدغه داشتند که این موضوع به علت تغییرات اقلیمی رخ داده بود بنابراین بررسی این موضوع نیازمند این است که هر کس متناسب با شرح وظایف خود به مسأله ورود کند.
وی با اشاره به اینکه ما نمی‌توانیم جلوی تغییرات را بگیریم اما می‌توانیم اثرات آن را کم کنیم، بیان کرد: سازمان حفاظت محیط زیست وظیفه دارد تا گزارش مربوطه را براساس شرح وظایف دستگاه‌ها به هیأت دولت ارائه دهد، گزارش ملی میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای را مشخص و بررسی کند که با چه نوعی از تکنولوژی می توان تغییرات را کاهش داد.
اسدی با بیان اینکه ظرفیت زیستی یعنی کلیه اراضی و امکانات تقسیم بر جمعیت، اظهار کرد: در کشور ما ظرفیت زیستی ۱.۷ هکتار است اما عملاً ۲.۷ هکتار مصرف می‌کنیم که دو راهکار برای این مسأله وجود دارد؛ یکی اصلاح مصرف و دیگری افزایش منابع است، یعنی افزایش جمعیت با توسعه فضای سبز باید همراه باشد، از طرفی باید به میزان تولید خودرو، فضای تردد فراهم شود چراکه بخش عمده آلودگی هوا به علت خودروهاست.
وی در پایان تأکید کرد: در مباحث محیط زیستی توسعه پایدار را مدنظر داریم و می‌گوییم نیازهای نسل امروز باید تأمین شده و خللی برای نسل آینده به وجود نیاید بنابراین باید حساس‌تر عمل کنیم و دستگاه‌ها مقوله آلودگی آب و هوا را جدی‌تر از گذشته پیگیری کنند.
تغییرات اقلیمی موجب به خطر افتادن سلامت جامعه است
مسئول کنترل آلودگی هوا در دانشگاه علوم پزشکی همدان نیز در نشست ایسنا، با اشاره به تأثیر تغییرات اقلیمی بر سلامت انسان، مطرح کرد: تغییرات اقلیمی و بیماری‌های ناشی از گرما، شامل بیماری‌های تنفسی، سوءتغذیه، بیماری‌های غیرواگیردار، سلامت روان جامعه و … است.
مهدی خدابخشی با بیان اینکه کشور ما خشک و نیمه خشک است، اظهار کرد: مصرف سوخت در کشور ما به شکل افسارگسیخته‌ای زیاد است و از کشورهای آسیب‌پذیر در بحث تغییرات اقلیمی هستیم که موجب به خطر افتادن سلامت جامعه است.
وی یادآور شد: از سال ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰ مرگ ناشی از گرما در ایران به ازای هر ۱۰۰ نفر، شش نفر بوده است که پیش‌بینی شده در سال‌های ۲۰۷۰ تا ۲۱۰۰ به ۶۹ نفر می‌رسد.
مسئول کنترل آلودگی هوا در دانشگاه علوم پزشکی همدان در رابطه با بیماری‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و افزایش دما، بیان کرد: بیماری‌های این حوزه در چند کلاس شامل استرس‌های گرمایی، ایمنی و امنیت غذایی، افزایش بار بیماری و آثار تغییر اقلیم بر آلودگی هوا دسته بندی می‌شود.
وی ادامه داد: استرس گرمایی تعریف جدید از اسهال، بی‌حالی، درد شکم و سکته بوده که عمدتاً در کودکان و سالمندان تأثیرگذار و خطرساز است، ایمنی و امنیت غذایی نیز روی تمام فاکتورهای سلامت تأثیر دارد و وقتی آب و موادغذایی کم می‌شود، تنش‌هایی ایجاد می‌کند در ضمن وقتی مواد غذایی سالم در اختیار نداشته باشیم، استفاده از آب ناسالم و رشد حشرات و جوندگان، باعث بروز بیماری می‌شود.
خدابخشی در رابطه با آثار تغییر اقلیم بر آلودگی هوا و تأثیر آن بر سلامت، اظهار کرد: ۲۰ سال پیش کسی در همدان به فکر ریزگردها نبود اما به تازگی این موضوع، مورد اهتمام جدی قرار گرفته است چراکه گردوغبار و آلودگی هوا منجر به مرگ افراد می‌شود.
مسئول کنترل آلودگی هوا در دانشگاه علوم پزشکی همدان اضافه کرد: افزایش میانگین ذرات آلاینده هوا باعث رشد بیماری‌های قلبی، ریوی و سکته مغزی به ویژه در افراد حساس و دارای بیماری زمینه‌ای شده است.
وی خاطرنشان کرد: در دو مقطع مشکل ریزگردها را در همدان داریم؛ در بهار و تابستان، ذرات گردوغبار و آذرماه و دی‌ماه پایداری هوا باعث افزایش آلاینده‌ها در سطح شهر می‌شوند. ما نمی‌توانیم کاری در این زمینه برای کاهش آلاینده‌ها انجام دهیم و مهمترین توصیه ما کاهش مواجهه است.
خدابخشی یادآور شد: یکی از اقدامات اساسی کشور در حوزه کاهش آلاینده‌ها مسأله ساماندهی خودروهاست، در همدان خودروهای فرسوده وجود دارد که از رده خارج شده و آلایندگی زیادی دارند. تغییر اقلیم، بزرگترین چالش دهه‌های آینده است بنابراین لازم است مصرف سوخت‌های فسیلی را کاهش دهیم و از تکنولوژی جدید استفاده کنیم. در کشور ما به وفور نورخورشید و باد مناسب وجود دارد و باید به سمتی برویم که از انرژی‌های پاک بهره‌مند شویم.
منبع: ایسنا
