غذای میلیاردها انسان در سراسر جهان از خاک بدست می‌آید، خاک سرآغاز غذاست و از بین رفتن آن تهدیدی جدی است. حدود ۳۰۰ سال و گاهی هم هزار سال زمان لازم است تا یک سانتیمتر خاک تشکیل شود لذا حفاظت از آن از اهمیت زیادی برخوردار است. تعداد موجودات زنده در یک قاشق خاک از تعداد انسان های روی زمین بیشتر است و همین موضوع اهمیت حفظ خاک را چند برابر می کند.
بحث خاک و بحران فرسایش خاک در ایران به اندازه بحران کمبود آب مهم است و چه بسا بیشتر از آن نیز اهمیت دارد. تحقق امنیت غذایی به عنوان اولویت نخست هر کشوری هم مدیون رشد و پرورش محصولات کشاورزی در یک بستر حاصلخیز و باکیفیت خاک است.
چهاردهم آذرماه مصادف با پنجم دسامبر سال میلادی به عنوان روز جهانی خاک نامگذاری شده است و در ایران نیز از ۱۲ تا ۱۸ آذرماه به عنوان هفته خاک شناخته می‌شود تا شاید توجه به این طلای ارزشمند کره زمین بیش از پیش شود.
برنامه‌هایی در جهت آگاهی رسانی و اطلاع رسانی درباره اهمیت خاک هزمان با سراسر کشور در آذربایجان شرقی به مناسبت هفته خاک برگزار شده است.
قانون حفاظت از خاک در قالب پنج بخش در سال ۹۸ به تصویب رسیده است
اکبر فتحی، رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی روز چهارشنبه، ۱۶ آذرماه در مراسم هفته خاک که در محل سازمان جهادکشاورزی استان برگزار شد، با اشاره به تدوین قانون حفاظت از خاک در کشور، گفت: قانون حفاظت از خاک در قالب پنج بخش در سال ۹۸ به تصویب رسیده است. اجرای سه بخش از این قانون برعهده جهادکشاورزی و دو بخش دیگر برعهده سازمان حفاظت محیط زیست است.
وی افزود: یکی از وظایف جهادکشاورزی در این راستا این است که باید تمامی مواد آلی و معدنی را که از خاک گرفته‌ایم به آن بازگردانیم.
وی با اشاره به لزوم رعایت ترکیب کودی موثر و تلفیقی در زمین‌های کشاورزی، گفت: آموزش در خصوص اهمیت حفاظت از خاک باید از همان مراحل اولیه زندگی به فرزندانمان آغاز شود و در این راستا نیز امسال طی تفاهم نامه‌ای با وزارت آموزش و پرورش قرار شد تا کارشناسان خاک در مدارس حضور یابند.
فتحی از پیگیری اجرای طرح کاشت یک میلیارد اصله نهال در دولت سیزدهم در راستای هدف حفاظت از خاک خبر داد.
اهمیت خاک حتی بیشتر از اهمیت آب است
حجت الاسلام مجید نجفی، مسئول حوزه نمایندگی ولی فقیه در سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی نیز با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در خصوص اهمیت خاک، اظهار کرد: ایشان می‌فرمایند که اهمیت خاک حتی بیشتر از اهمیت آب است و تامین آب از راه‌های مختلف امکان پذیر است اما خاک اینگونه نیست.
وی در خصوص جنبه معنوی خاک، افزود: در قرآن چهار کلمه مرتبط با خاک آمده است. کلمه «تراب» شش بار، کلمه «تین» به معنای گل و لای هشت بار، کلمه «صلصال» یعنی گل خشک شده چهار بار و کلمه «ارض» مفرد و جمع بیش از ۱۰۰ بار در قرآن آمده است.
وی خاطرنشان کرد: خداوند متعال به کلمات بسیار زیادی در رابطه با طبیعت در قرآن کریم اشاره کرده است اما تنها کلمه‌ای را که در آیات الهی قرآن کریم به روح خود ارتباط داده است، کلمات مربوط به خاک است. برای همین است که خداوند متعال می‌فرماید انسان را از خاک آفریدم.
نجفی گفت: زیربنای کشاورزی خوب و رسیدن به امنیت غذایی خوب داشتن خاک خوب است. در تشکیل یک سانتی متر خاک، هزار سال زمان صرف می‌شود اما فرسایش آن تنها در زمان کوتاهی انجام می‌گیرد.
در زمینه تبلیغ و فرهنگسازی حفاظت از خاک عقب مانده‌ایم
وی با تاکید بر این‌که نتوانستیم از منابع خود به خوبی استفاده کنیم، ادامه داد: مقام معظم رهبری می‌گویند که باید حفاظت از منابع طبیعی به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود اما ما نتوانستیم این امر را در جامعه خود جاری سازیم و در زمینه تبلیغ و فرهنگسازی حفاظت از خاک عقب ماندیم.
وی تاکید کرد: ما حتی به فرزندان خود در مدارس هم درباره اهمیت خاک نگفته‌ایم و اکنون باید به جای برگزاری هفته خاک، سال خاک برگزار کنیم و در جهت فرهنگسازی عمومی این موضوع تلاش کنیم.
مسئول حوزه نمایندگی ولی فقیه در سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی افزود: استفاده از ظرفیت‌های قانونی برای نگهداری و حفاظت از خاک در برابر نابودی می‌تواند یکی از راهکارهای پاسداشت از خاک باشد.
برنامه‌های هفته خاک در آذربایجان شرقی
قاسم جعفروند، مدیر آب و خاک و امور فنی مهندسی سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی نیز در ادامه اظهار کرد: از تاریخ ۱۲ الی ۱۸ آذر ماه به عنوان هفته خاک در راستای روز جهانی خاک در تاریخ پنجم دسامبر در ایران نامگذاری شده است.
وی افزود: با توجه به اهمیت ارتقای آگاهی و دانش دانش آموزان نسبت به لزوم حفاظت از خاک طی یک تفام نامه‌ای با اداره کل آموزش و پرورش استان، کارشناسان مربوطه در مدارس استان حضور یافته و در خصوص اهمیت حفاظت از خاک به دانش آموزان مقاطع مختلف تحصیلی آگاهی می‌دهند.
وی، نواختن زنگ خاک، غرس نهال، فراخوان مسابقه نقاشی خاک، برگزاری انواع برنامه‌های متنوع در سطح شهرستان‌ها و دیدار با خانواده شهید شجاعی را از جمله برنامه‌های مدیریت آب و خاک استان در هفته خاک عنوان کرد.
نصرت اله نجفی، استاد گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه تبریز نیز در ادامه افزایش روز افزون جمعیت(به دلیل این‌که حدود ۹۵ درصد از غذای موردنیاز انسان در جهان به طور مستقیم یا غیرمستقیم از خاک تولید می‌شود)، آهکی بودن اغلب خاک‌های ایران، حاصلخیزی کم، مصرف نامتعادل کودها، نبود آب کافی در خاک، شوری خاک و آب، فرسایش خاک و خسارت آفت‌ها را از جمله چالش‌های بزرگ بخش کشاورزی کشور عنوان کرد.
وی تاکید کرد: بیش از ۹۸ درصد خاک‌های استان کمبود عناصر نیتروژن و کربن آلی، بیش از ۹۰ درصد کمبود عنصر روی، بیش از ۷۷ درصد کمبود عنصر فسفر و بیش از ۶۵ درصد کمبود آهن دارند که یکی از چالش‌های مهم حوزه خاک استان و کشور همین کمبود عناصر مهم است.
وی افزود: یکی دیگر از چالش‌های بخش کشاورزی کشور این است که تناسب خاک‌ها و اراضی کشاورزی در ایران متناسب نبوده و از حدود ۱۶۵ میلیون هکتار اراضی کشور تنها ۱۲ درصد خاک‌های کشور مستعد کشاورزی هستند.
نجفی با بیان این‌که محدودیت خاک خوب برای تولید محصول‌های کشاورزی در ایران، لزوم حفظ کاربری‌های اراضی و خاک‌ها را نشان می‌دهد، گفت: پایین بودن هزینه تغییر کاربری اراضی در قانون بازدارندگی چندانی ندارد در حالی که اصلاح خاک و تبدیل آن به خاک خوب کشاورزی هزینه زیادی در پی داشته و در اغلب موارد از نظر اقتصادی توجیه پذیر نیست.
وی با بیان این‌که برای حفظ خاک موجود در کشور باید از روش‌های بهبود حاصلخیزی و تغذیه گیاهان استفاده شود، افزود: مصرف کودهای آلی، کودهای شیمیایی و کودهای زیستی و اجرای مدیریت تلفیقی حاصلخیزی و تغذیه گیاهان از جمله روش‌های بهبود حاصلخیزی خاک هستند.
گفتنی است؛ حفاظت از منابع آب و خاک باید به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود و این امر وظیفه همگانی جامعه امروز ما است./منبع: ایسنا
