خودروها بیشترین نقش را در انتشار آلاینده‌ها دارند؛ حال اگر درجا و روشن کار کنند، این میزان ۳ تا ۵ برابر بیشتر می‌شود. از این رو سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت کشور در دستورالعملی که به استانداران سراسر کشور ابلاغ شد درخواست کردند تا در فصول سرد سال تا حد امکان اتوبوس‌ها درجا و روشن کار نکنند.
هوا سرد شد و دوباره آلودگی از هوای کلانشهرها سر برآورد. چند سالی است که پدیده وارونگی دما به همراه همیشگی هوای کلانشهرها به ویژه تهران تبدیل شده و مشکلات تنفسی زیادی برای بیماران و افراد حساس به آلایندگی ها رقم زده است. در این روزها صدای آژیر آمبولانس بیش از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد، تخت‌های بیمارستان‌ها پر می‌شود از افرادی که فقط می‌توانند با کمک ماسک اکسیژن نفس بکشند و در نهایت مرگ و میرها در این روزها افزایش می‌یابد.
علت اینکه چرا هوا در اوقات مختلف به ویژه فصول سرد به این روز می‌افتد، سالهاست مشخص شده است. خودروهای فرسوده و غیر استاندارد و همراه با آن سوخت بی‌کیفیت، انتشار آلودگی را در هوا چند برابر می‌کند. از سوی دیگر، فرسوده بودن ناوگان حمل و نقل عمومی در پایتخت هم فرصت نفس کشیدن را از هوا می‌گیرد. تاکنون بارها اعلام شده که بیش از ۶۰ درصد اتوبوس‌های تهران فرسوده‌اند، اتوبوس‌هایی که در همه طول روز و گاهی تا پاسی از شب در حال تردد در خیابان های شلوغ هستند تا مسافران را جابه جا کنند، از سویی نمی‌توان آنها را متوقف کرد چون در این صورت مسافرت‌های درون شهری با مشکل مواجه می‌شود از سوی دیگر در صورت تردد حجم زیادی آلودگی را در هوا منتشر می‌کنند.
یکی از صحنه‌هایی که در روزهای سرد سال به ویژه در پایانه‌های شهری با آن مواجه می‌شویم، روشن بودن مداوم اتوبوس‌ها است که به اعتقاد کارشناسان، درجا کار کردن اتوبوس‌ها ۳ تا ۵ برابر نسبت به حالت عادی آلودگی را در هوا منتشر می‌کند. برای جلوگیری از این موضوع، علی سلاجقه رییس سازمان حفاظت محیط زیست، ۲۸ شهریور ۱۴۰۱ در نامه‌ای به معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزارت کشور با توجه به فرارسیدن فصول سرد سال بر اجرای اقدامات لازم برای کاهش آلودگی هوا تاکید کرد. بر این اساس، احمد وحیدی وزیر کشور نیز در نامه‌ای به استانداران سراسر کشور بر انجام این اقدامات و لزوم پیشگیری جدی از افزایش آلاینده‌های جوی تاکید کرد.
یکی از بندهای این نامه، درباره درجا کار کردن کامیون‌ها و اتوبوس‌های مستقر در پایانه‌های حمل بار و مسافر است که از زمان پدیده وارونگی دما و فصول سرد سال از اهمیت زیادی برخوردار است.
در این نامه بر اجرای اقداماتی همچون تشکیل کارگروه کاهش آلودگی هوای استان، رفع نواقص و آماده‌سازی ایستگاه‌های سنجش کیفیت هوا برای ارائه داده‌های مستمر و برخط، نظارت دقیق بر مراکز بازیافت و اسقاط خودرو در استان، پیگیری اجرای معاینه فنی موتورخانه ها و سامانه‌های احتراقی با اولویت ساختمان‌های دولتی، مراکز اداری و مجتمع‌های تجاری، تدوین برنامه ویژه پایش و تشدید نظارت و تقویت پایش واحدهای آلاینده هوا، پایش سوخت وفق دستورالعمل ابلاغی و تشکیل به موقع کارگروه مواقع اظطرار آلودگی هوا تاکید شده است.
در بخش دیگری از این نامه، انجام اقداماتی چون جلوگیری از مصرف نفت کوره در نیروگاه‌ها و صنایع داخل به‌ویژه پیرامون کلانشهرها، کنترل و نظارت مستمر بر مراکز معاینه فنی، تاکید بر نظارت پلیس راهور استان در زمینه جلوگیری از تردد خودروهای فاقد معاینه فنی، دودزا و کاربراتوری، برنامه‌ریزی برای کاهش میزان کارکرد درجای کامیون‌ها و اتوبوس‌های مستقر در پایانه‌های حمل بار و مسافر، ممنوعیت انجام فعالیت‌های عمرانی در حاشیه و مجاورت شهرها و همسو با بادهای غالب که منجر به تولید ذرات معلق می‌شود، تشکیل به‌موقع جلسات کارگروه شرایط اضطرار آلودگی هوا و نظارت دقیق بر اجرای مصوبات آن، نظارت بر توزیع سوخت بنزین و نفت و گاز استاندارد در جایگاه‌های سوخت شهری و به‌ویژه کلانشهرها و نیز تسریع در اجرای طرح کهاب در جایگاه‌های بنزین، انبارهای نفتی و کامیون‌های حامل سوخت در استان ضروری دانسته شد.
شاید در سطح کلان رفع منابع آلاینده و نوسازی اتوبوس‌های فرسوده کار زمان بر و هزینه بری باشد اما می‌توان در زمان اوج آلودگی با انجام یک سری اقدامات مانند خاموش کردن اتوبوس‌ها در پایانه‌ها و حتی خودروها در ترافیک‌های شهری تا حد زیادی به کاهش آلودگی هوا به ویژه در فصول سرد سال کمک کرد.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست درباره مضرات درجا کار کردن اتوبوس ها به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: بیش از ۶۰ درصد اتوبوس های شرکت واحد در تهران فرسوده‌اند که در حالت عادی هم آلودگی زیادی را منتشر می‌کنند که حال اگر به صورت درجا کار کنند، میزان انتشار آلودگی آنها ۳ تا ۵ برابر نسبت به خودروی در حال حرکت است.
داریوش گل علیزاده افزود: میزان انتشار آلایندگی اتوبوس‌ها به علت فرسودگی بسیار بالا است؛ حال در کنار انتشار آلایندگی برخی از آنها به دلیل مشکلاتی که دارند در پایانه‌ها تمام طول روز را به صورت درجا کار می‌کنند و تا شب هم خاموش نمی‌شوند. در این حالت (درجا کار کردن) و این مدت، آلایندگی آنها بسیار بیشتر از حالت عادی منتشر می‌شود. برای جلوگیری از این کار قبلا بخشنامه‌ای را به شهرداری‌ها ارسال کرده بودیم و اکنون هم وزارت کشور با ابلاغ آن به استانداران بر مدیریت این مساله تاکید کرد البته این کار یکی از تصمیمات کمیته اضطرار آلودگی هوا است که در این کمیته تصمیم‌گیری می‌شود.
وی درباره اینکه با وجود ابلاغ این بخشنامه و اختصاص یکی از بندهای تصمیم‌گیری کمیته اضطرار مدیریت به موضوع درجا کارکردن اتوبوس‌ها در فصول سرد سال همچنان شاهد این اقدام به ویژه در اتوبوس‌های پایانه‌ها هستیم، گفت: به علت فرسوده بودن اتوبوس‌ها، برخی از آنها اگر خاموش شوند ممکن است دیگر روشن نشوند؛ برای همین درجا کار می‌کنند اما تاکید ما این است که با در نظر گرفتن این شرایط، درجا کار کردن را حداقل به کمترین حالت ممکن برسانند.
سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد: همه یا بیشتر پایانه‌های درون و برون شهری ما به ویژه در تهران در داخل شهر و محدوده اثرگذار شهرها واقع شده‌اند که این مساله موجب می‌شود تا آلودگی به حد زیادی در محدوده شهری منتشر و آلودگی هوا به ویژه در زمان وارونگی دما تشدید شود. حال اگر این خودروها دیزلی باشند، میزان انتشار آلودگی بیشتر خواهد بود. در واقع، سهم خودروهای دیزلی در انتشار ذرات معلق حدود ۳۲.۸ دهم درصد است.
وی اظهار داشت: اکنون در تهران پایانه‌های زیادی از جمله آزادی، بیهقی، شرق و خزانه در جنوب شهر فعالیت می‌کند که روزانه تعداد زیادی اتوبوس در آن در حال تردد است. حال علاوه بر این پایانه‌ها، بسیاری پایانه‌های درون شهری در نقاط مختلف شهر وجود دارد که اتوبوس‌های زیادی به طور مرتب در آن درجا و روشن کار می‌کنند.
گل علیزاده گفت: البته این شرایط در ترافیک شهری هم حاکم است یعنی خودرویی که در ترافیک درجا و روشن کار می‌کند، ۵ برابر نسبت به زمان حرکت، آلودگی ایجاد می کند. حال در نظر بگیرید با وجود ۲۵ میلیون خودرو در کشور که ۶.۵ میلیون از آنها به سن فرسودگی رسیده‌اند و وجود ۱۲ میلیون موتورسیکلت که حدود ۹۰ درصد آن کاربراتوری یا فرسوده ند، اگر درجا کار کنند چه اتفاقی می‌افتد و چه حجمی از آلودگی در هوا منتشر می‌شود.
وی تاکید کرد: هر خودروی فرسوده ۲۰ برابر یک خودروی استاندارد و هر موتورسیکلت بیش از ۱۲ برابر یک خودروی سبک آلودگی انتشار می‌دهد که این مساله می‌طلبد حداقل در فصول سرد سال که هوا سنگین می‌شود و آلودگی راهی برای خروج از جو ندارد، بیشتر مراقب نحوه تردد خود در شهرها به ویژه کلانشهرها باشیم./منبع: ایرنا
