پدیده تغییر اقلیم و گرم شدن بر بسیاری از جنبه‌های زندگی بشر تاثیر گذاشته، امروزه مشاهده می‌شود در هر گوشه‌ای از جهان پدیده‌های آب و هوایی همچون سیل، خشکسالی و طوفان‌ها افزایش یافته و به صورت تهدیدی روزمره در تولید و ذخیره مواد غذایی، منابع آب و سلامتی درآمده و همچنین موجب تحولات اقتصادی منفی و مشکلات اجتماعی شده است.
در گذشته تغییرات آب و هوایی الگوی زندگی انسان‌ها را تغییر می‌داد، اما امروزه انسان‌ها با فعالیت‌هایی که انجام می‌دهند موجب تغییراتی در آب و هوا شده‌اند، تغییر اقلیم یکی از چالش‌هایی است که بشر با آن مواجه بوده و به عنوان یک تهدید بالقوه، محیط‌های طبیعی و انسان ساخت را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
امروزه رخداد تغییر اقلیم و گرمایش جهانی ذهن همه اندیشمندان و پژوهشگران را به خود جلب کرده، افزایش دما و ذوب شدن یخ‌های قطب شمال و بالا آمدن تراز آب‌ها، کاهش بارش و خشکسالی‌های پیاپی و شدید، افزایش رخداد سیلاب، امواج گرمایی و کاهش امواج سرما به عنوان نشانه‌هایی از تغییر اقلیم، موجب مشکلات اقتصادی و اجتماعی فراوانی در سراسر جهان شده است.
در چند سال اخیر شدت تغییرات بیشتر شده است، به طوری‌که سرعت تغییر اقلیم به دلیل مداخله بشر در اکوسیستم طبیعی به گونه‌ای بوده که بررسی اثرات تغییر اقلیم بر فعالیت‌های بشری در محافل علمی از حساسیت خاصی برخوردار شد.
تغییر اقلیم چه بر سر زمین آورده است؟
اسماعیل اسدی بروجنی_ دانشیار مهندسی طبیعت دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد با اشاره به اینکه تمامی کشورها درگیر پدیده تغییر اقلیم شده‌اند، اظهار کرد: تغییر اقلیم مجموعه‌ای از پدیده‌های ناشی از گرمای کره زمین بوده که موجب افزایش بیش از حد میانگین و نرمال دمای سطح زمین، بالا آمدن سطح آب دریاها، ذوب شدن یخچال‌های طبیعی، تاثیر بر دوره‌های سیکل فعالیت گیاهان، وقوع طوفان، سیل، گرد و غباد و … شده است.
وی افزود: دانشمندان دلیل گرم شدن زمین را ناشی از فرآیندهای مربوط به فعالیت آتشفشانی و تاثیرات گازهای گلخانه‌ای دانسته که این گازها توسط بشر تولید می‌شود.
به گفته وی، طی ۱۰۰ سال گذشته تاکنون یک درجه سانتی‌گراد میانگین دمای کره زمین افزایش داشته که این موضوع موجب تبعات بسیار گسترده در سطح زمین شده است.
دانشیار مهندسی طبیعت دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه افزایش گازهای گلخانه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی بوده است، تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین منابع گازهای گلخانه‌ای جنگل‌زدایی، تخریب جنگل‌ها و پوشش گیاهی بوده که سالانه وسعت زیادی از جنگل‌ها در حال نابودی و قطع شدن هستند، یعنی قطع جنگل‌ها موجب افزایش گازهای گلخانه‌ای می‌شود.
اسدی ایجاد دامداری‌های صنعتی، سوخت‌های فسیلی، فعالیت‌های صنعتی، شهرسازی و توسعه صنعتی را از دیگر عوامل موثر در گرمایش زمین و گازهای گلخانه‌ای برشمرد.
وی بیان کرد: متاسفانه ایران جزو کشورهایی است که درصد قابل توجهی از گازهای گلخانه‌ای را تولید می‌کند، در حقیقت کشور از لحاظ تولید این گازها رتبه ۱۳ جهان را داراست، یعنی وجود این گازها موجب می‌شود که انرژی گرمایی ناشی از تابش نور خورشید نتواند از جو خارج شود.
دانشیار مهندسی طبیعت دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد با تاکید بر اینکه تاثیرات تغییر اقلیم در همه جای کره زمین یکسان نیست، اضافه کرد: پدیده‌های ناشی از تغییر اقلیم شامل خشکسالی‌های طولانی‌مدت، بارش‌های سنگین در بازه‌های زمانی کوتاه و ایجاد سیل، طوفان‌های شدید، آتش‌سوزی‌های گسترده و غیر قابل مهار، بحران شدید آب به ویژه آب آشامیدنی و انقراض گونه‌های جانوری بوده که تاثیرات آن کاملا مشهود است، همچنین ظهور آفات جدید، گسترش بیماری‌های واگیردار و آلرژی‌ها از جمله دیگر تاثیرات تغییر اقلیم بوده است.
اسدی بر ضرورت کاهش میزان تولید گازهای گلخانه‌ای تاکید کرد و گفت: لازم است همه کشورها در راستای این امر متعهد شوند، به طوری‌که به جای استفاده از سوخت‌های فسیلی به سمت استفاده از انرژی‌های پاک پیش رویم که خوشبختانه امکان استحصال انرژی‌های پاک در ایران وجود دارد و بستر آن فراهم است.
وی با اشاره به احیا و گسترش پوشش گیاهی جنگل‌ها و مراتع در کاهش گازهای گلخانه‌ای، ادامه داد: باید کاری کنیم که گیاهان بخش قابل توجهی از گازهای گلخانه‌ای را جذب کنند، یعنی اجازه دهیم زمین خودش را ترمیم کند.
دانشیار مهندسی طبیعت دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد یادآور شد: متاسفانه آمارها نشان می‌دهد که تغییرات دما در چهارمحال و بختیاری در حال وقوع است و آسیب جدی‌تر آن در بخش‌های غربی و جنوبی استان مشاهده می‌شود، از طرفی بیشتر بارش‌ها مربوط به نقاط غرب و جنوب استان است و اگر روند افزایش دما ادامه یابد نوع بارش‌ها تغییر خواهد کرد، بنابراین برای اینکه آب مستمر در دسترس باشد باید بارش برف اتفاق بیفتد.
اسدی تاکید کرد: ناهنجاری‌های اقلیمی بروز کرده در چهارمحال و بختیاری موجب شده بارش‌ها به سمت انتهای فصل زمستان و اوایل فصل بهار اتفاق بیفتد، کما اینکه این مساله یک خطر و آسیب به شمار می‌رود از این جهت هر چه بارش‌ها به انتهای سال پیش رود نوع بارش‌ها از فصل سرد به فصول معتدل و گرم تغییر خواهد کرد و با افزایش تبخیر، اثربخشی بارش‌ها کاهش می‌یابد، این درحالیست که میزان آب قابل استحصال مستمر کاهش می‌یابد.
وی با اشاره به اینکه تغییر اقلیم موجب ناهنجاری‌هایی در پدیده‌های اقلیمی شده است، تصریح کرد: مدیریت باید از حالت بحران خارج و به مدیریت ریسک تبدیل شود، یعنی اگر از منابع محدود به صورت بهینه استفاده شود می‌توان مدیریت درستی اعمال کرد، بنابراین اولین اتفاق تغییر نگاه مدیران در سطح ملی و استانی بوده، در حقیقت باید بدانند تغییر اقلیم جدی است و تاثیرات آن نشان می‌دهد به سمت خشکی بیشتر پیش می‌رویم.
دانشیار مهندسی طبیعت دانشکده منابع طبیعی و علوم زمین دانشگاه شهرکرد ادامه داد: همچنین شدت دوره‌های خشکسالی در حال افزایش است، گرچه از گذشته با خشکی مواجه بودیم اما شدت آن در حال افزایش است و مدیریت ریسک باید صورت گیرد، قطعا با این مدیریت آمایش سرزمین تعریف دیگری پیدا خواهد کرد، نگاه توسعه به مناطق جنبه‌های دیگری پیدا می‌کند و شاید از کارهای روزمره مدیریت نادرست و بدون آینده‌نگری که مناطق را تخریب می‌کند جلوگیری شود.
اسدی تاکید کرد: با روندی که پیش می‌رویم افزایش دمای کره زمین قطعی است، زیرا اقلیم همچون دستگاهی پیچیده است یعنی یک اتفاق در گوشه‌ای از جهان اثرات آن در کل جهان نمایان می‌شود، بنابراین مدیریت جهانی نیاز است تا متعهد به رعایت موارد زیست محیطی مربوط به اقلیم شویم تا از این طریق تولید گازهای گلخانه‌ای کاهش یابد، کما اینکه توافقاتی صورت گرفته که باید کشورها تعهد اخلاقی برای رعایت این مصوبات مدنظر داشته باشند.
کمبود بارش در استان به راحتی قابل جبران نیست
مهران چراغپور_ مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری با اشاره به اینکه استان حدود ۱۴ سال بوده که با پدیده کم‌بارشی مواجه است، بیان کرد: چهارمحال و بختیاری از سال ۸۵-۸۶ درگیر کم بارشی بوده، به طوری‌که به اندازه ۲.۵ سال زراعی بالغ بر ۲۰۰۰ میلی‌متر کمبود بارش داریم، البته مناطق پربارشی همچون کوهرنگ شاید به اندازه سه سال زراعی کمبود بارش دارد.
وی با بیان اینکه کمبود بارش در استان به راحتی قابل جبران نیست، افزود: باید چندین سال پیاپی آب سالی و بارش برف داشته باشیم تا بر ذخایر آب زیرزمینی تاثیر بگذارد و به نوعی کمبودها جبران شود.
مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری با تاکید بر اینکه کمبود بارش موجب کاهش ذخایر آب زیرزمینی شده است، تصریح کرد: افزایش دما در استان موجب افزایش حدود ۰.۷ درجه سانتی‌گراد دمای استان در مهرماه نسبت به میانگین بلندمدت شده، از طرفی ۹۷ درصد استان در محدوده خشکسالی قرار گرفته است.
چراغپور در خصوص وضعیت بارش‌ها در چهارمحال و بختیاری در فصل پاییز، گفت: طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته بارش‌های موثر در استان از نیمه دوم آبان‌ماه آغاز خواهد شد، اما طبق پیش‌بینی‌های صورت گرفته در کشور بارش‌های امسال در فصل پاییز کمتر از نرمال و از نیمه دوم آذرماه وضعیت بارش‌ها بهبود خواهد یافت، گرچه پاییز با کمبود بارش مواجهیم.
وی تاکید کرد: بارش‌هایی که در فصل زمستان اتفاق خواهد افتاد در حد نرمال است، البته اگر بارش در فصل پاییز مطلوب نباشد، قطعا بارش‌های زمستانه و بهاره نمی‌توانند جبران‌کننده کمبود بارش‌های فصل پاییز باشند.
مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری خاطرنشان کرد: به دنبال تغییر اقلیم، با افزایش دما و تولید گازهای گلخانه‌ای مواجهیم که این مساله موجب تغییر نوع بارش‌ها از برف به باران شده است، باتوجه به وضعیت آب و هوایی چهارمحال و بختیاری و شیب‌دار بودن منطقه، آب ناشی از بارش به سرعت از منطقه خارج و صرف تغذیه ذخایر آب زیرزمینی نمی‌شود، همچنین ذخایر یخ و یخچالی که در مناطق کوهستانی بوده رو به افول رفته که این مساله سال به سال شرایط را سخت‌تر می‌کند./منبع: ایسنا
