یکی از مفاهیم جدید برای مقابله با چالش‌های کنونی شهرها در عرصه برنامه‌ریزی شهری، توسعه شهر هوشمند است که در سال‌های اخیر توجه برنامه‌ریزان و مدیران شهری را به خود جلب کرده است.
شهرها به‌طور ذاتی با چالش‌های پیچیده و گسترده‌ای مواجه هستند که تنها از طریق یک رویکرد سیستماتیک قابل حل است؛ به عبارت دیگر تجمع انبوه عظیمی از ساکنان شهرها منجر به آشفتگی و بی‌نظمی شده است و شرایطی را به وجود آورده است که نه تنها تعادل شهرها را به سقوط کشانده، بلکه دست‌یابی به پایداری را با روش‌های کنونی اداره و توسعه شهری ناممکن ساخته است.
” اقتصاد الکترونیکی” پایگاه خبری تخصصی فناوری و اقتصاد دیجیتال
برنامه‌ریزان شهری در سراسر جهان تلاش می‌کنند تا با نگاهی یکپارچه به تمام ابعاد شهرنشینی، مدل‌هایی را برای توسعه شهرهای قرن ۲۱ به‌منظور پاسخگویی به خواسته‌ها و انتظارات جدید دنیای امروز توسعه دهند؛ یکی از مفاهیم جدید جهت مقابله با چالش‌های کنونی شهرها در عرصه برنامه‌ریزی شهری، توسعه شهر هوشمند است که در طول سال‌های اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است.
شهر هوشمند به‌عنوان محور تحول و توسعه هزاره سوم مطرح شده و به‌معنای گشایش مفاهیمی نو در برنامه‌ریزی شهری است که قابلیت‌های جهان واقعی و مجازی را برای حل مشکلات شهری با هم ترکیب می‌کند. ساخت یک شهر هوشمند نیازمند اقداماتی یکپارچه در سطوح مختلف شهرداری و بافت اجتماعی است؛ شهر هوشمند یک مفهوم کل‌نگر است که هدف آن مقابله با چالش معاصر و بهره‌برداری از فرصت‌های اخیر ارائه شده توسط پیشرفت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و شهرنشینی است.
شهر هوشمند؛ از اصول کلیدی تا کاربردها
وحید مهدویان، معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان در این باره می‌گوید: شهر هوشمند شهری است که از فناوری‌های دیجیتال برای افزایش کیفیت زندگی و استاندارد زندگی شهروندان خود استفاده می‌کند.
وی می‌افزاید: شهرهای هوشمند، چالش‌های موجود و آینده را به‌وسیله استفاده از شبکه‌های ارتباطی فراگیر، توزیع فناوری وایرلس و سیستم‌های مدیریت هوشمند کسب‌وکار پیش‌بینی و کاهش می‌دهند.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان با بیان اینکه شهرهای هوشمند متکی به یکپارچه‌سازی و تحلیل حجم عظیمی از داده‌ها جهت پرداختن به مسائل روز هستند، خاطرنشان می‌کند: به‌عنوان مثال، داده‌ها می‌توانند اهرمی برای تعیین مجدد ترافیک به‌طور هوشمند و کاهش تصادفات، اشاره دقیق به کانون‌های جرم‌خیز و تخصیص منابع طبق کاهش جرم و در نهایت ارتباط دادن شهروندان باشند.
وی تصریح می‌کند: شهرهای هوشمند به شهروندان خود در فعالیت‌های روزمره نظیر یافتن نقاط پارکینگ یا فروشگاه‌های محلی جدید کمک می‌کنند و به‌وسیله ارتباط دادن شهروندان با حکومت محلی و تشویق همکاری، تعامل و مشارکت مستقیم به شفاف شدن بیشتر حاکمیت کمک می‌کند.
مهدویان با اشاره به اصول کلیدی تعریف‌کننده شهر هوشمند، اضافه می‌کند: از جمله این اصول می‌توان به توانمندسازی فناوری اطلاعات، حاکمیت و مدیریت شفاف، مدیریت کارآمد خدمات زیربنایی از جمله انرژی، آب، پسماندهای جامد و پخش با استفاده از بازیافت، حفاظت و مواد تجدیدپذیر، استفاده معنادار و خلاق از شراکت‌های خصوصی-عمومی، پایداری مالی، محیط زیست سبز ترانزیت‌محور با طراحی متمرکز بر حداقل ردپای کربنی، استفاده از فناوری برای امنیت و ایمنی نظیر شبکه دوربین‌های فیلم‌برداری و نظارت و گشت‌زنی هوشمند و پاسخ سریع به تماس‌های اضطراری اشاره کرد.
وی ادامه می‌دهد: به طور کلی شهر هوشمند، یک کلیت شهری پیچیده و منفرد را ایجاد کرده است که دارای سه محور اساسی پایه‌های اکولوژیکی، اجتماعی و فناورانه می‌شود؛ تلفیق این پایه‌ها موجب ساخت شهرهایی نوآورانه یعنی مثلث شهری مبتنی بر شهر سایبری و اطلاعاتی، شهر دانش-هوشمند و شهر پاکیزه و اکولوژیک خواهد شد که از جمله مشخصه‌های آنها می‌توان به شهر سایبری، همه‌جاگستر و دیجیتال، شهر خورشیدی، دوستدار اکو، بدون پسماند، بدون کربن، سبز، اکولوژیکال و پایدار، شهر اجتماعی، انسانی، خلاق، آزمایشگاه زنده عقلایی، علمی، هوشمند، نوآور، یادگیرنده و دانشی اشاره کرد.
معاون شهرسازی و معماری شهردار اصفهان با بیان اینکه از منظر فناوری، اکوسیستم شهر هوشمند یک مجموعه پیچیده است که بسیاری از حوزه‌های فناوری را شامل می‌شود، می‌افزاید: بازیگران اصلی در چندین زمینه فعالیت می‌کنند و راه‌حل‌هایی را ارائه می‌دهند که سایر بازیگران را تکمیل می‌کنند.
وی با بیان اینکه برای تجسم اکوسیستم فناوری، می‌توان پنج گروه اصلی فناوری را شناسایی کرد که به مجموعه‌ای از فناوری‌های محاسبات هوشمند متکی است و برای مؤلفه‌ها و خدمات زیرساخت‌های مهم کاربرد دارد، ادامه می‌دهد: محاسبات هوشمند به نسل جدیدی از سخت‌افزارها، نرم افزارها و فناوری‌های شبکه یکپارچه اشاره دارد که سیستم‌های فناوری اطلاعات برای آگاهی از زمان و دنیای واقعی و تجزیه و تحلیل پیشرفته را فراهم می‌کند که این امر به مردم کمک می‌کند تصمیمات هوشمندانه‌تری در خصوص گزینه‌ها و اقداماتی در نظر بگیرند که فرآیندهای تجاری و نتایج ترازنامه تجاری را بهینه می‌کند.
مهدویان تصریح می‌کند: فناوری اطلاعات و ارتباطات محرک‌های اصلی ابتکارات شهر هوشمند هستند و یکپارچگی فناوری اطلاعات و ارتباطات با پروژه‌های توسعه می‌تواند منظره و چشم‌انداز شهر را تغییر داده و تعدادی از فرصت‌های بالقوه را ارائه دهد که این فرصت‌ها می‌توانند مدیریت و عملکرد یک شهر را ارتقا بخشند.
وی ادامه می‌دهد: در شهرهای هوشمند، هر شیء فیزیکی، الکتریکی و دیجیتالی که جزو ستون فقرات شهر هوشمند است، می‌تواند زیرساخت آن محسوب شود که از جمله آنها می‌توان به سیستم‌های ترانزیت سریع، مدیریت پسماند، شبکه راه، شبکه راه‌آهن، ارتباطی، چراغ راهنمایی، چراغ خیابان، فضای اداری، آبرسانی، گازرسانی، منبع تغذیه، آتش‌نشانی، بیمارستان، پل‌ها، خانه‌های آپارتمانی، هتل‌ها، کتابخانه دیجیتال، اجرای قانون و اقتصادی اشاره کرد.
مدیریت هوشمند انرژی و دست‌یابی به شهر هوشمند
فریاد پرهیز، رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان می‌گوید: پس‌زمینه هوشمندسازی، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات است که زیرساخت‌های فیزیکی را هوشمند می‌کند.
وی با بیان اینکه زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ساخت شهرهای هوشمند لازم است و به عوامل مرتبط با در دسترس بودن و عملکرد آن بستگی دارد، ادامه می‌دهد: زیرساخت فناوری اطلاعات و ارتباطات شامل زیرساخت‌های ارتباطی از قبیل فیبر نوری، شبکه‌های وای‌فای، نقاط مهم بی‌سیم و سیستم‌های اطلاعاتی سرویس‌گرا است.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان ادامه می‌دهد: زیرساخت‌های هوشمند نسبت به زیرساخت‌های کلاسیک بسیار کارآمدتر، ایمن‌تر، امن و قابل تحمل است؛ زیرساخت‌های هوشمند ممکن است دارای زیرساخت‌های فیزیکی، سنسورها، سیستم‌عامل، نرم‌افزار و میان‌افزار به عنوان اجزای کلی آن باشد.
وی اضافه می‌کند: از انرژی هوشمند می‌توان به عنوان مدل اینترنتی شدن انرژی تعبیر کرد که این مدل مبتنی بر یک یا چند اصل مرتبط با تولید برق هوشمند، شبکه‌های برق هوشمند، ذخیره‌سازی هوشمند و مصرف هوشمند است.
پرهیز تصریح می‌کند: در واقع هرگونه انرژی سنتی، انرژی پاک، انرژی سبز، انرژی پایدار و انرژی تجدیدپذیر همراه با فناوری اطلاعات و ارتباطات موجب ایجاد انرژی هوشمند می‌شود که سیستم انرژی هوشمند شامل یکپارچگی هوشمندانه منابع پایدار غیرمتمرکز انرژی، توزیع کارآمد و مصرف بهینه انرژی است.
وی با بیان اینکه انرژی هوشمند از سه مؤلفه مستقل تشکیل شده است که باید با یکدیگر یکپارچه شود و به طور مؤثر با یکدیگر ارتباط برقرار کنند تا یک سیستم انرژی هوشمند یکپارچه ایجاد شود، تاکید می‌کند: تولید کمتر کربن، انرژی سبز، انرژی خورشیدی، حرارتی خورشیدی، گاز زیستی و انرژی باد می‌تواند بخش مهمی از یک سیستم انرژی هوشمند باشد.
رئیس اداره مطالعات و برنامه‌ریزی شهری شهرداری اصفهان با بیان اینکه توزیع کارآمد در سیستم انرژی هوشمند با استفاده از زیرساخت‌های هوشمند، شبکه هوشمند، کنتورهای هوشمند و سطح مناسب استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات امکان‌پذیر است، تصریح می‌کند: هسته اصلی یک سیستم انرژی هوشمند زیرساخت‌های اطلاعاتی است که وظیفه جمع‌آوری اطلاعات مربوط به مصرف انرژی و اشتراک‌گذاری اطلاعات نرخ ارائه دهنده را بر عهده دارد.
وی خاطرنشان می‌کند: فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند برای کنترل عملیات با سطح مصرف انرژی مناسب برای وسایل هوشمند مانند ماشین‌های ظرف‌شویی استفاده شود؛ فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌تواند به‌طور مؤثر برای خرید انرژی از منابع متنوع مختلف مانند سیستم‌های خورشیدی، سیستم‌های توربین بادی و سایر منابع انرژی ممکن استفاده کند.
پرهیز اضافه می‌کند: استفاده مؤثر از ذخیره‌سازی انرژی کارآمد، اندازه‌گیری هوشمند و مدیریت مؤثر انرژی می‌تواند کلیدهایی برای بهینه‌سازی مصرف انرژی در یک سیستم انرژی هوشمند باشد./ایمنا
