یک کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری، کمینه سازی تولید پسماند را روشی دانست که امروزه در تمام سطح جهان گسترش یافته و با توجه به تامین دیدگاه های توسعه پایدار در سیستم مدیریت پسماند شهری، مناسب ترین روش برای کنترل و مدیریت زباله ها محسوب می شود.
امروزه متاسفانه شهرهای ما به خصوص کلانشهرها مسیر مصرف گرایی را طی می کنند که تولید انبوه زباله از نتایج اجتناب ناپذیر این مسیر است.
مقادیر زیادی از این زباله و پسماندها را پسماند خشک تشکیل می دهد که در صورت بازیافت صحیح می توان بخش عمده ای از آن را دوباره به چرخه مصرف بازگرداند لذا مدیریت پسماند شهری از مباحث مهم در مدیریت خدمات شهری بوده و هزینه زیادی را برای متولیان امر جمع آوری و دفع آن در پی دارد.
افزایش سطح آگاهی اجتماعی و شناخت بیشتر از مسایل بهداشتی و محیط زیست، کاهش ذخایر مواد اولیه و کمبود انرژی در کنار افزایش تقاضا و گسترش شهرنشینی، برنامه ریزان شهری را به سمت یافتن راهی برای مدیریت بهینه پسماند شهری هدایت می کند، اما دستیابی به چنین برنامه ای نیازمند یک دید همه جانبه و کلی نگر به تمامی عوامل موثر بر مدیریت پسماند شهری است.
در این میان ترکیب پسماند نقش پررنگی در انتخاب روش مدیریت پسماند ایفا می کند که با بررسی عواملی مانند فرهنگ و سبک زندگی و توان اقتصادی و سطح توسعه شهری، باید روش و شیوه مناسبی را برای بهبود وضعیت مدیریت پسماند در کلانشهرها دنبال کرد.
عماد مطالبی، کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری ، با بیان اینکه طراحی و اجرای روش های بهینه مدیریت پسماند باید بر پایه نگرش توسعه پایدار باشد، اظهار کرد: مدیریت پسماند شهری باید همه جانبه و همزمان مسائل اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی را در کنار یکدیگر آورد و جهت دهد.
وی طراحی و پیاده سازی یک سیستم جامع و پایدار مدیریت پسماند را نیازمند بررسی ویژگی های مختلف پسماند در منطقه از قبیل منبع تولید، کیفیت و کمیت پسماند و نرخ تولید آن، همچنین خصوصیات خود شهر مانند زیرساخت های موجود، توان اقتصادی، شرایط آب و هوایی، وضعیت معابر شهری، فرهنگ و سبک زندگی مردم دانست.
ترکیب متفاوت پسماند در فصل ها و مناطق جغرافیایی مختلف
این دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، مدیریت جامع پسماند را سیستمی دانست که بیانگر مسیری هدفمند است که جریان پسماند، جمع آوری پسماند و روش های پردازش و دفع پسماند را در تعامل با یکدیگر مدیریت می کند؛ به نحوی که اهداف محیط زیستی، اقتصادی و اجتماعی مطلوب یک منطقه مشخص می شود و گفت: به دلیل تنوع مواد موجود در پسماندهای خانگی شامل مواد آلی، پلاستیک، شیشه، کاغذ، فلز و.. و مخلوط شدن کامل این مواد، مشکلات زیادی در مدیریت آنها بروز می کند.
مطالبی، با بیان اینکه ترکیب پسماند در فصل های مختلف و در مناطق جغرافیایی متفاوت با شرایط محیطی تغییر می کند، ادامه داد: همین عوامل مانع به کارگیری روش واحدی برای مدیریت پسماند همه کلانشهرهای کشور می شود.
وی اضافه کرد: اگرچه ماهیت مسائل مدیریت پسماند شهری در کلانشهرها تا حدود زیادی مشابه هم است، اما خاص شرایط فرهنگی، اقتصادی، محیطی و اقلیمی در مناطق مختلف باعث تفاوت ها و شاید مشکلاتی در اداره این سیستم ها شده است.
این کارشنای برنامه ریزی و محیط زیست شهری، با بیان اینکه مدیریت پایدار پسماند باید از سوی سیاست‌گذاران، مردم، صنایع، دانشگاه‌ها و موسسات تحقیقاتی مورد حمایت قرار گیرد، گفت: در واقع می توان با شیوه هایی نوین در کارایی عملکرد مدیریت پسماند به موفقیت رسید و با گنجاندن هزینه‌های جمع‌آوری زباله، دسترسی آسان به ایستگاه‌های بازیافت و کمپین‌های آگاهی دهنده، سطح بازیافت را به میزان قابل توجهی افزایش داد.
مطالبی، با تاکید بر لزوم تحکیم بسترسازی های قانونی از جمله ممنوعیت دفن زباله‌های قابل احتراق، زباله‌های ارگانیک و بازیافت زباله‌های الکترونیکی و غیر قابل بازیافت، عنوان کرد: زباله های غیر قابل بازیافت را می توان از طریق تصفیه گرمایی و تصفیه زیستی به شکل بیوگاز، کودهای بیولوژیک، برق و گرما بازیافت کرد تا اثرات زیست محیطی مناسبی را در اقلیم شهری شاهد باشیم.
وی با بیان اینکه اجرای تکنولوژی‌های جدید، خلاقانه و جامع برای جداسازی زباله، تصفیه گرمایی و تصفیه زیستی، میزان دفن زباله‌ها را به میزان قابل توجهی کاهش می دهد، خاطرنشان کرد: با استمرار و تلاش مضاعف در مقوله مدیریت پسماند شهری این روند به تدریج به صفر نزدیک می شود.
این دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، با اشاره به تاثیرات اثربخش طرح تفکیک زباله‌های خانگی در بخش های مختلف در کاهش حجم و مدیریت پسماند، افزود: زباله های بازیافت شده باید با فناوری های نوین و به روز به برق، سوخت یا گرما تبدیل شوند. با این تمهیدات در مدیریت شهری و در سطح خدمات شهری تقریبا هیچ زباله و پسماندی هدر نمی رود و به صورت غیر اصولی دپو یا دفن نمی شود که یک شاخص کلیدی تاثیرگذار در موفقیت سیستم مدیریت پسماند شهری در سطح کلانشهرهاست.
ترکیب پسماند؛ مهمترین عامل انتخاب روش مناسب مدیریت پسماند
عضو باشگاه پژوهشگران و نخبگان جوان، خواستار همکاری شهروندان، وظیفه‌شناسی سیاست‌گذاران، شهروند مسئول و مشارکت پذیر و اجرای تحقیق و توسعه در مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی در حوزه پسماند شد و گفت: افزایش برنامه های آموزشی در مدارس از سنین پایه در مورد تفکیک و مدیریت زباله به علاوه فعالیت‌های اجتماعی برای ایجاد آگاهی عمومی در میان آحاد جامعه می تواند بسیار مفید و سودمند باشد.
وی با بیان اینکه برای حفظ ساختارهای زیست محیطی و اقلیم شهری و رسیدن به پایداری محیطی باید برنامه هایی مانند آنالیز شیمیایی شیرابه را با جدیت دنبال کرد، یادآور شد: باید با رعایت ملاحظات بهداشتی و زیست محیطی از جمله کنترل و تصفیه شیرابه و جمع آوری گاز حاصل از آن گام موثری را در حفظ محیط زیست شهری برداریم.
مشاور کمیسیون بهداشت و محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر رشت، ترکیب پسماند را مهمترین عامل انتخاب روش مناسب مدیریت پسماند دانست و عنوان کرد: شناسایی ترکیبات تشکیل دهنده پسماندها به طور پیوسته و در طی زمان سمت و سوی برنامه ها و طرح های مدیریت توسعه پسماند را تعیین و هدایت می کند.
وی تدوین قانون کنترل پسماند و بازبینی مستمر و به روزرسانی آن، مطالعه و بررسی دقیق و جزئی ترکیبات و مواد تشکیل دهنده پسماندها، سازماندهی دوره گردان و دلالان جمع آوری پسماندها در چارچوب رعایت اصول بهداشتی، واگذاری بخش های مهم و حساس مدیریت پسماند به شرکت های خصوصی و سازمان های مردم نهاد، تمرکز اصلی مدیریت پسماند بر تفکیک پسماند در مبدا و استفاده از ظروف توری دار مشبک جهت نگهداری و ذخیره سازی زباله و پسماند به منظور کاهش تجمع کیسه های زباله در سطح معابر و درب منازل را جزو اولین اقدامات در مدیریت پسماند دانست.
این کارشناس برنامه ریزی و محیط زیست شهری، با بیان اینکه برای رسیدن به سیستم های مدیریت پسماند شهری داشتن دید یکپارچه و همه جانبه از جریان پسماند، روش های جمع آوری پسماند و دفع پسماند و در نظر گرفتن تمامی عوامل موثر بر آن لازم و ضروری است، گفت: بخش خصوصی می تواند با سرمایه گذاری در فعالیت های مربوط به مدیریت پسماند علاوه بر کمک به خدمات مدیریت شهری، هم بار هزینه مسئولیت ها و هزینه های سازمان های دولتی را کاهش دهند و هم منفعت اقتصادی به دنبال داشته باشد.
کمپوست یکی از اجزای مهم در فرآیند کاهش تولید پسماند است
وی کمینه سازی تولید پسماند را روشی دانست که امروزه در تمام سطح جهان گسترش یافته و با توجه به تامین دیدگاه های توسعه پایدار در سیستم مدیریت پسماند شهری، مناسب ترین روش برای کنترل و مدیریت زباله ها محسوب می شود و اظهار کرد: برای پیاده سازی این فرآیند نیاز به آموزش و فرهنگ سازی در سطح جامعه وجود دارد، زیرا آگاهی و آموزش و مشارکت عمومی در مدیریت پسماند بسیار مهم و اثرگذار است.
مطالبی، مهمترین موانع مشارکت مردم در جداسازی اجزای قابل بازیافت پسماند را عدم آگاهی از اهمیت و مزایای مشارکت عمومی در بازیافت، عدم آشنایی با سرویس های محلی بازیافت و نداشتن فضای کافی برای ظروف چندگانه پسماند دانست و افزود: باید مشارکت عمومی را به عنوان یک ارزش و هنجار در تشویق مردم در این امر معرفی کنیم.
این دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، با بیان اینکه مردم از طریق اصلاح الگوی خرید، استفاده مجدد از محصولات، استفاده کمتر از وسایل یکبار مصرف و… می توانند نقش مهمی در کاهش تولید پسماند داشته باشند، تصریح کرد: مشارکت عمومی در برنامه های بازیافت، نرخ بازیافت را افزایش داده، هزینه های مربوطه را پایین آورده و موجب بهبود کیفیت کالاهای بازیافتی می شود.
وی کمپوست را یکی از اجزای ضروری برای اجرای موفق برنامه های کاهش تولید پسماند و بازیافت دانست و بیان کرد: مشارکت مردم در مدیریت پسماند عمدتا شامل تصمیم گیری در زمینه مدیریت پسماند، جداسازی اجزای خطرناک پسماند در محل تولید، عدم ریخت و پاش پسماند و رعایت زمان مناسب برای انتقال پسماند به خارج از منزل جهت جمع آوری آن است.
مطالبی، مشارکت عمومی را موجب کاهش مخالفت در برابر پروژه های مدیریت پسماند دانست و خاطرنشان کرد: با توجه به درصد غالب مواد آلی در ترکیب پسماند کلانشهرها، استفاده از روش های نوین با بهره گیری از ساختارهای زیست محیطی مانند تولید کمپوست یک روش مناسب و اقتصادی برای دفع پسماندهای آلی شهری به نظر می رسد. همچنین با فعال کردن بخش خصوصی در این قسمت با احداث کارخانه های تولید کمپوست و جمع آوری و تفکیک مواد آلی علاوه بر بهبود وضعیت مدیریت پسماند، در ایجاد اشتغال نیز می توان گام مثبتی برداشت./منبع : ایسنا
