شینا انصاری
«دن کیشوت» نماد انسانی آرمانی است، قهرمان خودخوانده ای که می خواهد به اصلاح امور بپردازد. فردی عملگرا که چون از «واقعیت ها» فاصله گرفته است با «مجازها» دست و پنجه نرم می کند. شوربختانه شباهتی نسبی بین نحوه رفتار این شخصیت رمان جاودانه سروانتس و برخی از فعالیت های ما دغدغه مندان محیط زیست در کشور وجود دارد. وضعیت پیچیده ای که هم اکنون در موضوعات محیط زیستی کشور با آن روبه رو هستیم؛ از یک سو روند فزاینده مشکلات و تخریب ها اعم از آلودگی ها، فرسایش خاک، جنگل زدایی، مرگ ومیر حیات وحش و… و از سوی دیگر افزایش فعالین و حامیان محیط زیست که تلاش می کنند در شکل های مختلف همچون پویش های زیست محیطی، حرکت های نمادین و فعالیت در شبکه های اجتماعی، مرهمی بر جراحات طبیعت کشور باشند و از آسیب های بیشتر بکاهند. باید اذعان کرد حضور کنشگران محیط زیست یک فرصت بالقوه در جامعه در حال گذار ماست که باید مغتنم شمرد. با این حال در بسیاری از موضوعات محیط زیستی داشتن هدف حفاظت از محیط زیست به تنهایی کفایت نمی کند. در واقع هر چقدر هم گروه های هدفمند و متعهد به محیط زیست در قالب برنامه های مختلف همچون پاک سازی زباله، کمپین های متنوع نظیر نه به پلاستیک، مصرف بهینه آب، نه به خودرو، درختکاری و سایر پویش های زیست محیطی برای مقابله با تخریب ها حرکت کنند از آنجا که ریشه مسائل اساسی مشکلات محیط زیستی کشور بیش از حیطه فرهنگ در حوزه منافع اقتصادی و سیاسی نضج می گیرد، این تلاش ها که در جای خود ارزشمند است، نخواهد توانست موجب پیشی گرفتن وزنه «حفاظت محیط زیست» از فعالیت های مخرب طبیعت باشد. تمرکز بر عوامل اصلی تهدیدکننده محیط زیست کشور می تواند محملی قابل اعتنا برای گذر از معضلات محیط زیستی امروز باشد در غیر این صورت بسنده کردن به حرکت های نمادین گرچه می توانند آگاهی های جامعه را در طول زمان افزایش دهند ولی در شرایط فعلی قادر نیستند، راهکارهایی اثرگذار برای رفع معضلات جدی محیط زیست کشور محسوب شوند. از این رو محدود کردن مسائل محیط زیستی صرفا به قلمرو فرهنگ و غفلت از سیاست و اقتصاد که کماکان با منطق انتفاع و بهره کشی به طبیعت نگاه می کنند به مثابه این است که شوالیه وار به میدان بیاییم و هدف هایی را نشانه بگیریم که نه قلعه و دژ مستحکم که آسیاب های بادی باشند. به عنوان مثال می توانیم ظروف یک بار مصرف گیاهی را جایگزین پلاستیک ها کنیم و نپرسیم که کشت گسترده ذرت چه اثراتی بر محیط زیست دارد؟ می توانیم به عنوان صنعتگر دوستدار محیط زیست محصولاتمان را با برچسب پلاستیک های زیست تخریب پذیر عرضه کنیم و عوارض مخرب میکروپلاستیک های تولید شده بر منابع آب را فراموش کنیم، می توانیم برندهای معروف با بسته بندی های حجیم را مصرف کنیم و خرسند از تفکیک در مبدا باشیم! می شود فعالانه در برنامه های پاک سازی پسماند شرکت کنیم و فراموش کنیم بخش مهمی از پسماندها به ویژه پسماندهای خطرناک توسط مراکز صنعتی، معدنی و درمانی تولید می شوند؛ می توانیم با کیسه های پارچه ای خرید کنیم ولی مایحتاج ضروری خانواده را با بسته بندی های پلاستیکی تولید شده از جانب صنایعی که الزامی برای کاهش مصرف پلاستیک ندارند تهیه کنیم، می شود به برنامه های درختکاری دلخوش باشیم و از یاد ببریم درخت ها بیش از کاشت به نگهداشت محتاجند. موارد متعددی از فعالیت ها را می توان برشمرد که از منظر مسوولیت شخصی در حوزه محیط زیست مهم هستند ولی از آنجا که در شرایط حاضر این دست اقدامات همسو با طبیعت همچنان بخش اندکی از جامعه ایران را در بر می گیرند باید ضمن تلاش برای افزایش دامنه فعالیت های محیط زیستی با واقعیت ها روبه رو شویم و بدانیم برخی از اقداماتی که انجام می دهیم در شرایط شکننده محیط زیستی کشور چقدر کم فروغ هستند و ما همچون دن کیشوت یا سانچوپاتزا ندانسته یا دانسته با طی این مسیر گامی اساسی به سوی هدف برنمی داریم./اعتماد
