آلودگی هوا سالانه جان حدود هفت میلیون نفر را در سراسر جهان می‌گیرد. سازمان جهانی بهداشت هشدار می‌دهد که از هر ۱۰ نفر ۹ نفر در معرض هوای آلوده قرار دارند.
آخرین داده‌های ارائه شده در بهار ۲۰۱۹ توسط آژانس حفاظت از محیط زیست، حاکی از افزایش ۱۵ درصدی روزهای ناسالم در سال‌های اخیر است. بنابر داده‌های این آژانس، دلایل اخیر کاهش کیفیت هوا هنوز ناشناخته است، اما افزایش آتش سوزی‌ها، گرمایش جهانی و افزایش الگوهای انسانی ناشی از رشد جمعیت و اقتصاد از جمله دلایلی است که آلودگی هوا را تشدید می‌کند.
آلودگی هوا ترکیبی از ذرات و گازهایی است که با غلظت مضر در هوا موجود هستند. آلاینده‌های هوا جدای از تاثیرات سلامتی که بر انسان، گیاهان و تمام موجودات زمین دارد، منجر به تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین می‌شود. دوده، دود، گرده، متان، ازن و منوکسید کربن و دی اکسید کربن و نیتروژن تنها چند نمونه از آلاینده‌های متداول هستند. برخی از این موارد به همراه رادون، دود سیگار، ترکیبات آلی فرار، فرمالدئید، آزبست و … در آلودگی هوای نقش دارند. در میان آلاینده‌های هوا، ذرات کوچکتر از ۱۰ میکرومتر (به عنوان PM۱۰ و PM۲.۵) خطرات سلامتی بالاتری به همراه دارند، زیرا به عمق ریه‌ها نفوذ کرده و ممکن است وارد جریان خون شوند.
اگرچه بسیاری از موجودات زنده هنگام تنفس دی اکسید کربن ساطع می‌کنند، اما این گاز در تماس با دود اتومبیل‌ها، هواپیماها، نیروگاه‌ها و سایر فعالیت‌های انسانی که از سوخت‌های فسیلی مانند بنزین و گاز طبیعی متصاعد می‌شود، به عنوان آلاینده در نظر گرفته می‌شود و برای سلامتی مضر است، به این دلیل که دی اکسید کربن رایج‌ترین نمونه از گازهای گلخانه ای است که گرما را در جو به دام انداخته و منجر و به تغییرات آب و هوا می‌شود. بشر طی ۱۵۰ سال گذشته به اندازه‌ای دی اکسید کربن درون جو تولید کرده که سطح آن بالاتر از صدها و یا هزار سال می‌رسد.
کیفیت نامطلوب هوا مردم را می‌کشد. براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، هوای آلوده در فضای باز باعث حدود ۴.۴ میلیون مرگ زودرس در سال ۲۰۱۶ شده که حدود ۹۰ درصد از آنها در کشورهای کم درآمد و متوسط رخ داده است.
آلودگی هوا خطر ابتلا به انواع سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و بیماری‌های تنفسی همچون آسم را افزایش می‌دهد. براساس برآورد انجمن ریه آمریکا، در ایالات متحده تقریباً ۱۳۴ میلیون نفر (بیش از ۴۰ درصد جمعیت) در معرض خطر بیماری و مرگ زودرس به دلیل آلودگی هوا هستند. در حالی که این اثرات به علت در معرض طولانی مدت آلودگی پدیدار می‌شود، آلودگی هوا منجر به بروز مشکلات کوتاه مدت سلامتی مانند عطسه و سرفه، سوزش چشم، سردرد و سرگیجه نیز می‌شود.
کاهش امید به زندگی نتیجه آلودگی هوا بر افراد
بیش از ۸۰ درصد افرادی که در مناطق شهری زندگی می‌کنند با آلودگی هوا را روبه رو هستند. State of Global Air ۲۰۱۹، سومین نسخه از گزارش داده‌های جهانی در مورد کیفیت هوا و تأثیرات سلامتی آلودگی هوا است که بهار امسال منتشر شد. وب سایت State of Global Air براساس جدیدترین داده‌ها، از کاهش امید به زندگی در میان افراد خبر می‌دهد که می تواند به آلودگی هوا نسبت داده شود. این برآوردها براساس یک تحلیل جهانی توسط ؟ “جوشوا آپته” از دانشگاه تگزاس در آستین انجام شده است. آلودگی هوا امید به زندگی را در سال ۲۰۱۷ به طور متوسط ۱ سال و ۸ ماه در سراسر جهان کاهش داده است.
آلودگی هوا پنجمین عامل اصلی مرگ و میر در سراسر جهان است. تخمین زده می‌شود که آلودگی هوا در سال ۲۰۱۷ ، منجر به مرگ حدود ۵ میلیون نفر در سطح جهان شده باشد. (حدود یک در هر ۱۰ مرگ). تقریبا نیمی از جمعیت جهان – ۳.۶ میلیارد نفر – در سال ۲۰۱۷ در معرض آلودگی هوا بودند.
سهم من در کاهش آلودگی هوا چقدر است؟
برای مهار گرمایش کره زمین، اقدامات مختلفی باید انجام شود، از جمله روی آوردن به انرژی‌های تجدیدپذیر و جایگزینی اتومبیل‌های بنزینی با خودروهای برقی. در مقیاس جهانی، دولت‌ها متعهد به کاهش انتشار دی اکسید کربن و سایر گازهای گلخانه ای هستند؛ توافق نامه پاریس که در ۴ نوامبر ۲۰۱۶ تصویب شد، از این دست اقدامات است.
آلودگی هوا به ویژه در شهرها تهدیدی برای سلامتی محسوب می‌شود. با این حال، اقداماتی وجود دارد که می‌توانیم به کمک آنها میزان آلودگی تولید شده را محدود کنیم و ردپای آلاینده‌ها را به حداقل برسانیم.
ابتدایی‌ترین راهکار کاهش آلاینده‌های هوا را هر شخصی به تنهایی می تواند آغاز کند. اینکه تا حد امکان سیگار و استعمال دخانیات را محدود کنیم، از گیاهان بیشتری برای تصفیه هوای اطرافمان استفاده و آلاینده‌ها را در خانه خود نظارت و با یک فیلتر هوا به مقابله با آن کمک کنیم. همچنین تا جایی که امکان دارد، مصرف مواد شیمیایی را کاهش دهیم و یا به جای استفاده از خودرو شخصی، حمل و نقل عمومی، دوچرخه و یا پیاده روی را جایگزین کنیم.
کشورهای مختلف در سراسر جهان نیز با اشکال مختلف آلودگی هوا روبه رو هستند. به عنوان مثال، چین سال‌هاست در تلاش است تا با گسترش سریع صنعت، همچون تعطیلی نیروگاه های زغال سنگ، راهی برای فرار از شر آلودگی هوا بیابد. در ایالات متحده آمریکا، کالیفرنیا با تعیین استانداردهای تولید گازهای گلخانه ای، ارتقاء کیفیت هوا را دنبال می‌کند.
لندن یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان در پی انقلاب صنعتی است که سال ۱۹۵۲ بدترین شرایط آب و هوایی را تجربه کرد. در این سال دود و غبار غلیظ، در مدت چهار روز به فوت بیش از ۱۰ هزار نفر منجر شد. لندن برای رهایی از این غول کشنده، در سال ۱۹۵۶ قانون هوای پاک را به تصویب رساند. در این قانون دود ناشی از فعالیت‌های خانگی و صنعتی در نظر گرفته شد و در شهرها و روستاها “مناطق کنترل دود” اعمال شد که تنها استفاده از سوخت‌های بی‌دود الزامی بود. همچنین به خانواده‌ها یارانه‌ای تعلق گرفت تا به استفاده از سوخت‌های پاک‌تر روی آورند.
در سال‌های اخیر نیز وضعیت آلودگی هوا در لندن مساعد نیست. مقامات این شهر به تازگی “طرح فوق العاده محدوده ترافیکی با آلایندگی کمتر” (ULEZ) را ارائه کردند که بر اساس آن رانندگان خودروهای آلاینده برای ورود به این محدوده، ملزم به پرداخت حق شارژ هستند.
چین، کشور پهناور با جمعیت بالای آن نیز یکی دیگر از مناطق آلوده زمین است. در سال ۲۰۱۴ آکادمی علوم اجتماعی شانگهای در گزارشی اعلام کرد که به دلیل آلودگی هوا، این شهر تقریبا غیرقابل سکونت است. اما چین در مدت چهار سال از ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷، موفق به کاهش ۳۵ درصدی آلودگی هوا شد. این کاهش در نتیجه اقداماتی بوده که در مدت دو دهه و از سال ۱۹۹۸ آغاز شد. وضع استانداردهای آلایندگی دقیق‌تر از سوی دولت، استفاده از سیستم‌های پیشرفته کنترل کیفیت هوا و بهبود سیستم حمل و نقل عمومی از جمله این اقدامات است.
در یکی از برنامههای دولت سالانه تعداد محدودی پلاک از طریق قرعهکشی توزیع می‌شود. اجرای طرح «ممنوعیت یک روز استفاده از خودرو در هفته» از عوامل موثر در کاهش آلودگی هواست. همچنین دولت پکن استفاده از خودروهای برقی را از طریق پرداخت یارانه به خریداران ترویج کردهاست.
در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ مکزیکوسیتی، پایتخت مکزیک به دلیل آلودگی هوا مشهور بود. موقعیت جغرافیایی این شهر عاملی است که اغلب هوای نامطلوب در بین رشته کوه‌ها محبوس می‌شود. در حالی که در سال ۱۹۹۲ سازمان ملل این شهر را آلوده‌ترین شهر روی زمین عنوان کرد، در سال ۱۹۸۹ مکزیکوسیتی اولین شهر در جهان بود که در تردد خودروها محدودیت‌هایی اعمال کرد. بر اساس این طرح تعداد خودروهایی که در فاصله روزهای دوشنبه تا جمعه در جاده‌های این شهر تردد داشتند حدود ۲۰ درصد کاهش یافت و به بهبود کیفیت هوا کمک کرد. مقام‌های شهری نوعی سیستم اتوبوسرانی به نام «متروباس» راه انداخته‌اند که علاوه بر افزایش تعداد مسافران در اتوبوس، آلودگی بسیار کمتری دارد. همچنین کارخانه‌ها و مراکز صنعتی مجبور شدند حومه شهر را ترک کنند و به مناطق دورتر بروند. با پرداخت وام، خودروها و تاکسی‌های فرسوده با روالی منظم تعویض شدند.
” ساختمان سبز” از مفاهیم جدیدی است که برای مبارزه با آلاینده‌های هوا استفاده می شود. ساختمان سبز با هدف کاهش ردپای کربن ایجاد شده است. در آلمان طرح افزایش فضای سبز بهویژه در حاشیه مسیرهای پررفت‌وآمد در شهرهای آلوده اجرا شد. در طرح گسترش فضای سبز که اجرای آن در شهر اشتوتگارت آغاز شده، دیوار خزه‌ای در یکی از خیابان‌های پررفت‌وآمد شهر نصب شده است. خزه از گیاهانی است که ریشه ندارد و آب و مواد مغذی را از باران و هوا جذب می‌کند و در برابر دی‌اکسید نیتروژن مقاومت زیادی دارد. حمایت از خودروهای برقی در آلمان نیز اجرا شد و اجرای این طرح را با اعطای کمک بلاعوض حدود چهار هزار یورو برای خودروهای برقی و سه هزار یورو برای خودروهای هیبریدی از سال ۲۰۱۶ به شهروندان آغاز کرد.
سند راهبردی جدید که توسط (SNAP) تهیه شده است، یک چارچوب عملی ارائه می‌دهد که برای شناسایی، اولویت بندی و اقدامات مربوط به کاهش آلاینده‌ها از طریق اقداماتی که باعث بهبود کیفیت هوای محلی می‌شود، کاربرد دارد.
پیشنهادهایی برای مبارزه با آلودگی هوا عبارتند از، خرید وسایل نقلیه با راندمان بالاتر، کاشت بیشتر درختان، خرید اتومبیل‌های کوچکتر با سوخت‌های غیرفسیلی و یا اضافه کردن عایق به خانه‌ها. همچنین توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل سازگار با محیط زیست راهکار دیگری است که دولت‌های کشورهای درگیر آلودگی باید به آن توجه کنند.
با مروری بر اقدامات کشورهای آلوده برای کاهش آلاینده‌های هوا درمی یابیم که این مشکل را باید از ریشه درمان کرد. راهکاری که تنها چاره آن تعطیلی مدارس و یا انتظار برای بهبود شرایط جوی نیست./ایسنا
منابع: swwatista،nationalgeographic، cityoflondon، cleanipedia، cnn، solarimpulse، who
